Project information

Research project’s title: Crossing borders, building walls. Towards ethnography of Russian war mobilisation
Funding: Polish National Agency for Academic Exchange (NAWA) nr BPN/GIN/2022/1/00082/DEC/1
Dates: 16.01.2023-16.01.2024
Project leader: dr Zuzanna Bogumił
Project host: Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences
Cooperating Institutions: University of Eastern Finland, Wydział Socjologii UW, Instytut Slawistyki PAN, Nazarbayev University, Ilia State University, Institute of Archaeology and Ethnology NAS RA, Bursa Uludağ University
Contact: e-mail: zbogumil(et)iaepan.edu.pl

Project objectives

The main goal of the project is to investigate the specificity of the migration wave related to mobilisation in Russia announced in September 2022 regarding the ongoing war in Ukraine. Project puts a particular focus on establishing: how do migrants explain their decision to flee from mobilisation? How do they explain the mobilisation? To what extent do they perceive the migration as an individual, social and political act? The project recognizes that the mobilisation is a new pushing factor in the contemporary European and World’s migration crisis, and therefore it requires a separated academic reflection. Moreover, since February 2022, there has been a clear and dynamic increase in the number of Russian diasporas in Europe and around the world, and their status and role require investigation. We therefore focus on Russian migration of mobilisation in order to establish how it fits into the debates about the humanitarian crisis, what are its particular features and how mobilisation as a pushing factor affects the current migration landscape. Within the framework of the project in 8 selected countries - Poland, Finland, Estonia, Georgia, Armenia, Turkey, Kazakhstan and Mongolia - we aim to conduct in-depth interviews (IDI) each with migrants/refugees/fugitives/conscientious objectors of Russian citizenship from different social strata and ethnic groups who crossed the border after the announcement of partial mobilisation in their country. As a supplementary methods we use participant observation and critical discourse analysis (CDA), essential for contextualising this wave of migration in particular countries.

The project involves conducting interviews with people in the migration crisis, which is why we attach great importance to the methodology, ethics, safety of research and securing the collected data. The ethical principles of the project "Crossing borders, building walls" are based on the universal principle of respect for human rights. In the protection and processing of personal data, we follow the principles contained in Regulation 2016/679 - Protection of natural persons with regard to the processing of personal data and on the free movement of such data, and repealing Directive 95/46/EC (General Data Protection Regulation ), and relevant documents applicable to our partners from outside the EU whose countries have not adopted Regulation 2016/679.

Events

Online seminars
 
Crossing Borders, Building Walls: Implications of the Russian Wars

 
October, 18 2023 at 9.00 – 10.30am CEST

Florian Mühlfried (Ilia State University), Between Hospitality and Hostility: Russian Citizens in Georgia

My presentation will be divided into two parts. In the first part, I differentiate groups of Russian relokanty to Georgia and emphasise the double discrimination of people from the North Caucasus. In the second part, I will talk about my current research project on encounters of Georgian and Russian hipsters in Tbilisi.
 
December, 6 2023 at 9.00 – 10.30am CET

Bella Ostromooukhova (Sorbonne University), Children book professionnals between Russia and Exile

My presentation will focus on migration in Russian children's publishing. I will analyze the various ways of cutting ties and maintaining contact with the professional milieu in Russia, and of recomposing networks in exile. I will also examine the positionnings of players in the children's book market in relation to the war in Ukraine and the repressive policies of the Russian government.
 
February, 7 2023 at 9.00 – 10.30am CET

Nvard Melkonyan (Yerevan State University) and Yuliana Melkumyan (Yerevan State University), Russian relocants in Armenia: the impact of Russian-Ukrainian war

Our presentation will focus on Russians, who relocated their families and businesses to Armenia because of the war outbreak in Ukraine in February 2022. We will analyse the pull and push factors forcing their migration, the patterns of integration in Armenian society and segregation risks. The special emphasize will be on the analysis of the situation, when people flee their own country due to war and settle in a country, which is also in the situation of war.
 
 

International Academic Conference
(In)Visible Russian (Anti-)War Migration

March 13-15, 2024, Warsaw

The full-scale aggression of the Russian state against Ukraine on February 24, 2022 triggered new migration, refugee, humanitarian and political crises in European and Asian countries. Russia's aggression forced Ukrainians to flee from the war, but also pushed Russians to leave their country en masse. Russian (anti-)war migrants are people of various social, religious and national backgrounds with different views and attitudes towards Putin’s regime. Their migration affects not only the migrants themselves and the host societies, but also the broader situation in Russia itself. The conference will provide a platform for discussion among researchers from various disciplines and academic backgrounds to approach various dimensions of the Russian (anti-)war migration and investigate responses to it on micro-, meso- and macro- levels.
 
Conference materials:
CfP
Conference programme
Conference poster

Confrencee is co-funded by the state budget, granted by the Ministry of Education and Science, Republic of Poland, under the programme "Excellent Science II - Support for scientific conferences"

Project team

Mustafa Berkay Aydın with a bachelor's degree in Sociology (Ankara University, Ankara, Turkey) and he obtained PhD (2015) in Sociology (Middle East Technical University, Ankara, Turkey). Now, he works as Assoc. Prof. at Bursa Uludağ University Department of Sociology, Bursa/Turkey. He is interesting in digital sociology, sociology of sport, applied sociology, political sociology, migration and sociology of work. He has published some publications in these areas. He conducts researches at Turkey, on the other hand he was at different countries and universities as a visiting reseacrher at his academic process in a various times such as University of Kent (UK), London Metropolitan University (UK) and Stockholm University (Sweden). Detailed Infırmation: https://avesis.uludag.edu.tr/berkayaydin, email: berkayaydin(et)uludag.edu.tr)

Zuzanna Bogumił (project coordinator) is cultural anthropologist, working at the Institute of Archeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences. She specializes in memory studies, museum studies and anthropology of religion. Bogumił is an author, co-author or co-editor of several books, among them: Gulag Memories: The Rediscovery and Commemoration of Russia's Repressive Past (Berghan Books 2018), Milieux de mémoire in Late Modernity. Local Communities, Religion and Historical Politics (Peter Lang 2019). Memory and Religion from a Postsecular Perspective (Routledge 2022). She currently coordinates several projects among them project Post-secular approach to memory processes in Central-Eastern Europe sponsored by Visegrad Found.

Mariam Darchiashvili is an Assistant-Professor in social and cultural anthropology at Ilia State University, Georgia. Her research interest includes migration and mobilities, informality, and economic and legal anthropology. As a researcher, she has been involved in the following scientific projects: ‘Religiosity among young Georgians’ (2015-2018); ‘Infrastructure and Narratives: Black Sea Networks’ (2018-2019); ‘Surrogacy as Networked Phenomenon: the study of key actors and their interrelations’ (2020-2023), ‘Death in migration: perspectives from the post-Soviet space’ (2021-2022). Her articles have appeared in Nationalities Papers, Journal of Religion in Europe, and Revue Européenne des Migrations Internationales (REMI).

Olga Davydova-Minguet, PhD in ethnology, holds a professorship in Russian and border studies at the Karelian Institute of the university of Eastern Finland. Davydova-Minguet’s main research interests fall within the intersections of migration, cultural, gender and transnational studies. She has studied immigration of Russian speakers to Finland since the beginning of 2000s. With her research group, recently she has conducted research projects focusing on transnational politics of memory in the border areas of Finland and Russia, media use of Russian speakers in Finland, and perceptions of Russia in Finnish border areas among different population groups. Her current Finnish Academy’s funded research project delves into death practices among Russian-speaking immigrants in Eastern Finland, and into the meanings of death in memory politics in bordering Republic of Karelia in Russia and Eastern Finland.

Ketevan Gurchiani is a professor of anthropology at Ilia State University in Tbilisi, Georgia. She is particularly interested in lived religion, the domesticated and undomesticated nature of the city, and informal practices of resistance. Since 2020, Ketevan Gurchiani has been leading the project: "Tbilisi as an Urban Assemblage" (https://urbanassemblage.iliauni.edu.ge). In this project she is interested in different aspects of the intertwining of human and non-human in the city. Ketevan Gurchiani is also involved in the projects "An Anthropology of Gardens Otherwise and Elsewhere", "Surrogacy as Networked Phenomenon", and “Conflict and Cooperation in Eastern Europe”. Webpage https://faculty.iliauni.edu.ge/arts/ketevan-gurchiani/?lang=en

Byambabaatar Ichinkhorloo PhD is the head of the Challenge Local Development Research Institute in Mongolia and a senior lecturer at the Department of Anthropology and Archaeology, National University of Mongolia. Previously, he worked as a lecturer at the University of Zurich and a co-investigator of "Gobi Framework" research project at the University of Oxford. As a social anthropologist, Byamba is studying how people make a living in Mongolia since 1990. His earlier research focused on social networks, pastoralism, and political economy and ecology. Recently, he studies nomadic cultures, state policies, and mining impacts in Inner Asia. His latest publication includes the "Impact of Mining Lifecycles in Mongolia and Kyrgyzstan: Political, Social, Environmental and Cultural Contexts."

Alexander Makhov is a PhD student at the Graduate School for Social Research (The Polish Academy of Science). He studies the impact of state memory politics on academic history in Putin's Russia. His research interest includes non-democratic politics of identity and academic freedoms in illiberal regimes with a focus on social sciences and humanities.

Nikita Mishakov is a PhD student at the Eurasian Studies program, Nazarbayev University, (Astana, Kazakhstan). His research area are migration and border studies, bureaucracy studies and economic sociology. His last project focused on street-level bureaucracies in public Russian social services, emphasizing citizen classification and paperwork's role. His current project focuses on migration patterns from Russia to Kazakhstan after the announcement of partial mobilization by Vladimir Putin in September 2022.

Sona Nersisyan received PhD degree in history and ethnology at the Institute of Archeology and Ethnography NAS RA. I am a senior researcher at the Department of Diaspora Studies at the same Institute. Also, I have an experience of working as a lecturer at the Armenian State Pedagogical University, and Scientific Advisor to the Director of National Institute of Labor and Social Research by Ministry of Labor and Social Affairs of RA.I managed and participated in the international and state research projects in different fields, which include migration, diaspora studies, repatriation studies, social network analysis, investment and socio-economic studies.

Raili Nugin is a sociologist, working at the School of Humanities, Tallinn University. During her academic career she has studied transition to adulthood, generational conceptualisation, youth mobilities, rural youth, rural-urban relations, memory transmission and social exclusion. Within her different research projects (international and national), she has also studied Russian ethnic minorities in Estonia and recently, Ukrainian refugees in the context of rural-urban networks. She has authored several research articles in different journals (Memory Studies, Journal of Youth Studies, Journal of Rural Studies, Sociologia Ruralis), edited a book about generations (“Generations in Estonia: Contemporary Perspectives on Turbulent Times,” Tartu University 2015) and written a monograph about the generation born in the 1970s (“The 1970s: Portrait of a Generation at the Doorstep,” Tartu University 2015).

Tomasz Rawski is a political and cultural sociologist focused on researching memory politics, nationalism/war and state socialism in contemporary Eastern Europe and beyond. He authored a book on Bosniak nationalism in Bosnia and Herzegovina after 1995 and several articles in renowned journals, including East European Politics and Societies, International Journal of Comparative Sociology and Problems of Post-Communism. He participated in research projects focused on memory politics, including H2020: REPAST and H2020: DisTerrMem. He was a visiting scholar at University College London, Uppsala University and University of Sarajevo.

Katarzyna Roman-Rawska, assistant professor at the Institute of Slavic Studies of the Polish Academy of Sciences. Literary scholar, sociologist, publicist and literary translator. She works on the intersection of culture and politics as well as anti-regime and anti-war resistance in contemporary Russia. https://pan-pl.academia.edu/KatarzynaRomanRawska

Tamilla Şahin is a PhD student at the Bursa Uludag University, Department of Labour Economics and Industrial Relations. At the same time, I am continuing my doctoral education as project assistant in Priority Migration area within the YÖK 100 / 2000 program. My research interests include immigration, Meskhetian Turks and their social issues.

Caress Schenk is an Associate Professor of political science at Nazarbayev University (Astana, Kazakhstan) with teaching and research expertise in the politics of immigration and national identity in Eurasia. Her new book, published with the University of Toronto Press, is called Why Control Immigration? Strategic Uses of Migration Management in Russia. Current and previous research has been funded by the American Councils for International Education, Nazarbayev University and the Fulbright Scholar Program and has been published in Demokratizatisya, Europe-Asia Studies, and Nationalities Papers, and in edited volumes published by Edinburgh University Press and Oxford University Press. Dr. Schenk is a member of the Program on New Approaches to Research and Security in Eurasia (PONARS Eurasia).

Anna Sokolova is a Kone Foundation Fellow at the Helsinki Collegium for Advanced Studies (University of Helsinki). Her previous research was related to Soviet death and funeral culture, which resulted in the book “A New Death for a New Man? Funeral Culture in the Early Soviet Union” (2022, in Russian). Her current project tends to reveal everyday life in timber production workers’ settlement of late Soviet Karelia.

Project partners

Project information

Research project’s title: Post-secular approach to memory processes in Central-Eastern Europe
Funding: The project is financed by the Governments of Czechia, Hungary, Poland and Slovakia through Visegrad Grants from International Visegrad Fund ID 22230096
Dates: 01/03/2023 – 31/08/2024
Project leader: dr Zuzanna Bogumił
Project host: Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences
Cooperating Institutions: Charles University, Slovak Academy of Sciences, Moholy-Nagy University of Art and Design, National University of Kyiv-Mohyla Academy
Contact: e-mail: zbogumil(at)iaepan.edu.pl

Project objectives

There is a lack of understanding and appreciation of the subtle and diverse connections between memory and religion. Religion is often reduced to a tool of the national politics of memory. Religious memory is perceived as an inner phenomenon of a religious group, and the influences of religion on secular memory are thereby ignored. This project aims to fill this gap by gathering a team of researchers from different academic fields to discuss various relationships between religion and memory and to conceptualize exiting interdependencies of institutionalized churches, vernacular religious communities, authorities, and civil society in the process of memory production in the V4+ countries.
By focusing on the selected countries of the region and various Christian denominations, our research group will jointly conceptualize post-secular memory for its applicability to the CEE societies. We will also discuss implementation of the elaborated post-secular concepts in specific empirical cases, which each of the project participants are expected to work on individually. These individual cases will focus on different aspects of memory development, such as gender influence, materiality of memory, and memory politics.

Planned events

Kick-off meeting (March 2023, online)

One-day online research meeting bringing the partners together to meet each other and elaborate a detailed research working plan. The meeting is organized by Polish partner.

Regular online meetings (March 2023 – June 2024, online)

We organize one working seminar each month to discuss selected articles and books, existing concepts of postsecularity and establish what we understand by postsecular approach to memory processes in Visegrad region.

Workshop, Bratislava (20 – 23 September 2023, in person)

3-days workshop in Bratislava brought together team partners who discussed ongoing achievements of the project. During this workshop, we focused on the frame of the concepts of post-secular memory that we plan to apply to memory processes in Visegrad region. We had a postsecular walk in Bratislava made by Agáta Šústová Drelová. Later, each team member presented its individual project.

Workshop, Prague (31/01 – 02/02 January 2024, in person)

Two-day workshop brought together team members who discussed ongoing achievements of the project. Alessandro Testa, an anthropologist of religion invited participants on the postsecular walk in Prague. All team members actively engaged in works on our book proposal "Toward post-secular memory studies". They presented the drafts of their future book chapters.
PROGRAM

Conference, Warsaw (13-15 June 2024, hybrid)

 
Three-days hybrid conference entitled “Remembrance, Religion and Secularity in Central and Eastern Europe and beyond” which aims to discuss how religion mobilizes and is mobilized in memory work, and how it affects remembrance processes in Central and Eastern Europe. It also aims to share project results with wider public. Apart of the panel sessions, two plenary sessions are planned: “Memory and Post-secularism” and “Memory and Religion in Central and Eastern Europe”. The conference will be preceded by pre-conference masterclasses for MA and PhD students on June 12, 2024.
CALL FOR PAPERS

Project team

Kamila Baraniecka-Olszewska works in the Institute of Archaeology and Ethnology of Polish Academy of Sciences. She studied ethnology and Latin American studies. Her main areas of interest are the anthropology of religion and performance studies, and in particular forms of religious expression. She received her habilitation in 2019. She is the author of articles on contemporary religiosity, historical reenactments and of the books: The Crucified: Contemporary Passion Plays in Poland (De Gruyter, 2017) and World War II Historical Reenactment in Poland: The Practice of Authenticity (Routledge, 2021). She realizes a project funded by National Science Centre Poland Ambient History: Anthropological Study of Participation in Historical Performances in Poland and participates in a grant funded by Visegrad Fund Post-secular approach to memory processes in Central-Eastern Europe.

Zuzanna Bogumił is cultural anthropologist, working at the Institute of Archeology and Ethnology, Polish Academy of Sciences. She specializes in memory studies, museum studies and anthropology of religion. For last few years Bogumił worked on the religious memory of Soviet repressions in Russia and coordinated the project sponsored by the Polish National Science Centre, “From Enemy to Martyr”. She also conducted research on the historical exhibitions in the Church’s crypts. Bogumił is an author, co-author or co-editor of several books, among them: Gulag Memories: The Rediscovery and Commemoration of Russia's Repressive Past (Berghan Books 2018), Milieux de mémoire in Late Modernity. Local Communities, Religion and Historical Politics (Peter Lang 2019). Memory and Religion from a Postsecular Perspective (Routledge 2022). Her articles have appeared in Europa-Asia Studies, Religion, State and Society, East European Politics and Societies.

Andriy Fert is a PhD candidate in history at the National University of Kyiv-Mohyla Academy in Ukraine. He currently completes his dissertation dedicated to state control of Orthodox Christian communities of Kyiv in the 1970s-1980s. He studies the interplay between religion, nationalism, and memory, and the role of Churches in memory politics. His publications include “Equivocal Memory: What does the Ukrainian Orthodox Church of the Moscow Patriarchate Remember?” in Religion During the Russian-Ukrainian Conflict (2020) and "‘How could we possibly forget this?’: Ukrainian Orthodox Churches and the Soviet Past during the War" (forthcoming in 2023). Andriy also coordinates several educational projects for secondary school history teachers and studies the impact of the Russian invasion on the Ukrainian Orthodox Church of the Moscow Patriarchate

Agnieszka Halemba (PhD 2003 Cambridge) is a social anthropologists working at the Institute of Archaeology and Ethnology of the Polish Academy of Sciences and teaching at the University of Potsdam. She focuses on the anthropology of religion, with long-term field research conducted in southern Siberia and Transcarpathian Ukraine. Since 2016, she conducts research on the significance of religious architecture in secular contexts based on fieldwork in eastern parts of Germany. She is also a head of the Anthropology Undisciplined Research Unit, which focuses on development of innovative methodologies for interdisciplinary research and an author of two ethnography-based monographs: Negotiating Marian Apparitions: The Politics of Religion in Transcarpathian Ukraine (Central European University Press 2015) and The Telengits of Southern Siberia: Landscape, Religion and Knowledge in Motion (Routledge 2006).

István Povedák has an MA in European Ethnology, History, and Religious Studies from the University of Szeged. He obtained his PhD in Folklore and Cultural Anthropology from the Eötvös Lóránd University of Budapest, in 2009, and received his habilitation in art theory from the Moholy-Nagy University of Art and Design (MOME), Budapest. His research fields include modern mythologies, celebrity culture, conspiracy theories, UFO culture, religious neo-nationalism, ethnic paganism, and Romani culture in Hungary. He is the president of the Hungarian Cultural Anthropology Association. Povedák was the chair of SIEF (International Society for Ethnology and Folklore) Ethnology of Religion Working Group between 2013 and 2019. He has been a guest lecturer at many universities including the Ohio State University, the University of Oregon, and the University of Riga. As a senior researcher he used to work for the Hungarian Academy of Arts, and Charles University in Prague. Since 2018 Povedák is an associated professor at the Institute for Theoretical Studies, MOME.

Barbora Spalová has studied ethnology and social anthropology in Prague. She does research in the field of anthropology of religion, particularly the anthropology of Christianity. She is also involved in border studies and memory studies. She lives in the Czech-Polish-German borderland. She is the editor-in-chief of the journal for qualitative research Biograf.

https://cuni.academia.edu/BarboraSpalov%C3%A1
https://cirkev.fss.muni.cz/

Agáta Šústová Drelová is a contemporary history researcher at the Institute of History, Slovak Academy of Sciences and an author of weekly history podcast at Slovak daily SME. She is the author of several articles and book chapters focusing on religion, national identity and nationalism in late socialist and early post-socialist Czechoslovakia. A University of Exeter and St Andrews graduate, she has been the beneficiary of a number of scholarships including research fellowship at the Imre Kertész Kolleg in Jena. Currently she divides her time between her two children, research and popularisation of history. Within the Post-secular approach to memory processes in Central-Eastern Europe project she will explore the nexus of gender and national identity within post-war Catholic memory in Slovakia.

Nikolai Vukov is Associate Professor at the Institute of Ethnology and Folklore Studies with Ethnographic Museum at the Bulgarian Academy of Sciences (IEFSEM – BAS), and Visiting Lecturer in cultural history and social anthropology at Sofia University “St. Kliment Ohridski” and “Paisiy Hilendarski” University of Plovdiv. He has a Ph.D. in anthropology and folklore studies (2002 – Bulgarian Academy of Sciences) and a Ph.D. in modern history (2005 – Central European University, Budapest). Nikolai Vukov has specialized in a number of universities and research centers, including Wissenschaftskolleg – Berlin, Maison des sciences de l’homme – Paris, American Research Institute – Istanbul, and New Europe College – Bucharest. He is author and co-author of several monographs and of more than 120 articles and studies in Bulgaria and abroad. His scholarly interests are related to the anthropology of memory and commemorations; monuments, public rituals, and museum representations; 20th-century cultural history.

Yuliya Yurchuk is a Senior Lecturer of History at Södertörn University, Sweden. She specializes in memory studies, history of religion, and the study of nationalism in East European countries. She is the author of the book Reordering of Meaningful Worlds: Memory of the Organization of Ukrainian Nationalists and the Ukrainian Insurgent Army in Post-Soviet Ukraine (Acta 2014). Her articles have appeared in Memory Studies, Nationalities Papers, Europe-Asia Studies, Nordisk Østforum, Baltic Worlds, Ukraina Moderna. Her recent work focused on memory and religion. She is one of the editors of “Memory and Religion from a Postsecular Perspective” (Routledge, 2022, co-edited with Zuzanna Bogumil). Currently she is working on the project in the field of the transnational intellectual history titled “From Sweden with Love: Circulation and interpretation of Ellen Key’s ideas about love, motherhood, and upbringing in the late Russian Empire and the early Soviet Union (1890-1930s)” founded by the Foundation for Baltic and East European Studies.

Project partners

Projekt naukowy - realizowany

Tytuł projektu: Atlas grodzisk wczesnośredniowiecznych z obszaru Polski - część II
Numer projektu: NPRH/DN/SP/496503/2021/10
Realizowany w latach: 2022 – 2027
Kierownik: prof. dr hab. Sławomir Moździoch
Przyznane środki: 747 240 zł
Dofinansowano ze środków budżetu państwa
Nazwa programu Ministra Edukacji i Nauki: Narodowy Program Rozwoju Humanistyki (NPRH)
 

Opis Projektu

 
Głównym celem projektu jest cyfrowa inwentaryzacja stanowisk archeologicznych znanych z terenów Polski obejmujących dawne obszary Słowiańszczyzny Zachodniej, określanych w archiwaliach i literaturze jako grodziska i grodziska domniemane związane z okresem wczesnego średniowiecza. Ma on polegać na kompleksowej kwerendzie źródłowej wszystkich danych dotyczących obiektów zaliczonych do tej kategorii stanowisk oraz ich opracowaniu analityczno-źródłowym pod kątem historii badań, stanu zachowania, stratygrafii kulturowej, źródeł ruchomych, chronologii oraz funkcji. Wszystkie obiekty opisane zostaną także pod względem przyrodniczym, ze szczególnym uwzględnieniem ich cech geomorfologicznych i hydrograficznych. Dane te zostaną przez zespoły badaczy zanalizowane i opracowane oraz równolegle do przebiegu prac zamieszczane na portalu internetowym projektu. Ważnym celem projektu będzie również cyfrowa wizualizacja dołączona do katalogu dokumentacji graficznej. Cele naukowe, które głównie dotyczą problemu funkcji grodów wczesnośredniowiecznych Europy Środkowej były i są przedmiotem licznych konferencji naukowych i publikacji. Wyniki projektu zostaną opublikowane w serii publikacji „Wczesnośredniowieczne grodziska w Polsce”, której kolejne trzy zeszyty z wybranych obszarów, w tym Podlasia, Wielkopolski i Polski wschodniej, opracowane wg współczesnych jednostek administracyjnych (powiatów) będą służyły przede wszystkim celom naukowym, ale także konserwatorskim i celom związanym z popularyzacją historii społeczeństw lokalnych. Warto podkreślić znaczenie konserwatorskich aspektów inwentaryzacji wobec faktu, że grodziska z każdym dniem podlegają degradacji. Inwentaryzacja określi jej stopień i pozwoli wypracować strategie zaradcze. Już samo uświadomienie ich roli i konieczności ochrony społecznościom lokalnym będzie swoistym środkiem zapobiegawczym przeciwko niszczeniu przez przyrodę i człowieka. Planowane prace mają stanowić kontynuację projektu NPRH realizowanego w latach 2014-2019 w trakcie którego opublikowano 7 tomów w wersji drukowanej na łamach serii „Wczesnośredniowieczne grodziska w Polsce”: T. 1. Powiat bydgoski, T. 2. Powiat drawski, T. 3. Powiat nowosądecki, T. 4. Powiaty: bocheński, brzeski, gorlicki, myślenicki, olkuski, oświęcimski, tarnowski, T. 5. Powiat polkowicki, T. 6. Powiat nowosolski, T. 7. Powiat toruński (druk pokrył UMK) i 1 tom pokonferencyjny pt. Współczesne metody badań wczesnośredniowiecznych grodów Europy Środkowo-Wschodniej (tom pokonferencyjny został opublikowany ze środków własnych IAE PAN).

Wymienione prace są zamieszczone w wolnym dostępie na stronie internetowej projektu pod adresem: http://www.atlasgrodzisk.pl/aktualnosci.html. Efektem projektu o dużym znaczeniu społecznym będzie udostępnienie zbioru informacji o około 2000 grodzisk zaprezentowane na portalu internetowym. Będą one stanowić materiał źródłowy dla historycznych opracowań regionalnych. Ważnym celem projektu będzie również cyfrowa wizualizacja dołączonej do katalogu dokumentacji graficznej.

Informacje o projekcie

Tytuł projektu: Populus Masoviae Medi Aevi i zagadka stulecia: kogo chowano w grobach z obstawami kamiennymi na Mazowszu średniowiecznym

Numer projektu: NCN OPUS 17 2019/33/B/HS3/02453

Kierownik projektu: prof. Andrzej Buko

Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Źródło finansowania projektu: Narodowe Centrum Nauki

Kontakt:

e-mail: populusmasoviae@gmail.com
populus.masoviae@iaepan.edu.pl
Strona projektu: http://populusmasoviae.iaepan.edu.pl
Media społecznościowe: https://www.facebook.com/PopulusMasoviae

Charakterystyka

Wielką zagadką średniowiecza ziem polskich od 140 lat pozostaje kwestia etnicznego pochodzenia ludności zamieszkującej region Mazowsza i grzebiącej swych zmarłych na specyficznych cmentarzach z grobami w tzw. obudowach kamiennych. Charakteryzują się one osobliwą formą grobów, poza obszarem Mazowsza, niespotykaną na ziemiach polskich. Ich cechą wyróżniającą są kamienne konstrukcje grobów, widoczne do dziś na powierzchni terenu. Mają one postać dookolnych obstaw z dużych głazów często wewnątrz wypełnionych niewielkimi kamieniami. Cmentarze takie, pojawiające się około 2. połowy XI w., traktowane są najczęściej jako miejsca pochówku ludności przynajmniej formalnie schrystianizowanej.

Kim byli owi domniemani „pierwsi” mazowieccy chrześcijanie? Niestety, dyskusja na ten temat, nie doprowadziła dotąd do jednoznacznych rozstrzygnięć. Jedni opowiadają się za miejscowym pochodzeniem tej ludności, podczas gdy inni uznają, że w grobach tych pochowana jest ludność o obcym pochodzeniu. Interesujący w tym kontekście jest zwłaszcza pogląd, że założycielami tych cmentarzy byli wojownicy warego-ruscy, którzy przybyli na Mazowsze w 1. połowie XI w. wraz z Jarosławem Mądrym, w celu spacyfikowania Miecława – samozwańczego władcy tej dzielnicy, odmawiającego uznania zwierzchnictwa Kazimierza Odnowiciela. Po pomyślnym wykonaniu zadania mieliby oni pozostać na Mazowszu i osiedlić się w strefie jego północnego i wschodniego pogranicza, w celu zapewnienia tym terenom militarnej ochrony.

Tymczasem problem jest o wiele bardziej złożony, a próby weryfikacji hipotez o miejscowym, czy też obcym pochodzeniu zmarłych za pomocą tradycyjnych metod badania, okazują się bezowocne. Dlatego powstał zamysł ich weryfikacji za pomocą nowych jakościowo metod badań interdyscyplinarnych. Planowane badania z wykorzystaniem analiz paleogenetycznych oraz izotopowych, pomogą wykazać, skąd pochodziła ludność użytkująca te cmentarze. Z kolei badania antropologiczne umożliwią ocenę cech fizycznych analizowanych populacji i jej przemian w czasie. Podobny charakter będzie miała analiza diety, która winna ujawnić nawyki żywieniowe osób chowanych na tych cmentarzach. Zadaniem archeologów pozostanie natomiast wyodrębnienie cech kulturowych badanych populacji. Będzie to możliwe dzięki chronologicznemu rozwarstwieniu cmentarzy oraz wydzieleniu ich starszych i młodszych części, w tym sektorów, w których prawdopodobnie znajdowały się mogiły pierwszej generacji. Istotne miejsce w tym zakresie będą miały datowania radiowęglowe, które zweryfikują wnioskowanie archeologów.

Proponowana metoda badań interdyscyplinarnych zostanie wykorzystana w Polsce w proponowanej skali po raz pierwszy. Jej potencjał naukowy, ma naszym zdaniem charakter uniwersalny. Służyć zatem może innym kompleksowym badaniom etnogenetycznym, podejmowanym zarówno w odniesieniu do pojedynczych cmentarzysk, jak też ich grup, w dowolnie wybranej przez badaczy przestrzeni geograficznej, kulturowej i chronologicznej.
Zaprezentowane powyżej zagadnienie nie stanowi wyłącznie przedmiotu długotrwałej dyskusji naukowej, ale znajduje też wydźwięk społeczny. Potwierdzają to dostępne w internecie filmy dokumentalne o mazowieckich grobach w obstawach kamiennych i tajemnicach, jakie one kryją, nagrywane dla szerszego grona odbiorców (szczegóły na stronie: https://www.youtube.com/watch?v=qV_kMuZA8WY).

Informacje o projekcie

Tytuł projektu: Między pijaną „matką zniszczenia” a trzeźwym „aniołem domu”. Ukryte reprezentacje kobiecego picia w polskich i brytyjskich dyskursach publicznych w drugiej połowie XIX wieku.

Numer projektu: 2020/39/D/HS3/00568

Kierownik projektu: dr Dorota Dias-Lewandowska

Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

Źródło finansowania projektu: Narodowe Centrum Nauki - grant SONATA

Strona internetowa: www.womenandalcohol.net

Kontakt: lewandowskad(at)gmail.com  dsnwomencluster(at)gmail.com

Charakterystyka

Pijaństwo kobiet zawsze postrzegano jako groźniejsze i bardziej degradujące niż upijanie się mężczyzn, mimo tego, że to ich alkoholowe ekscesy prowadziły do o wiele większych domowych tragedii.

(Jean Charles Sournia)

Wątek dotyczący kontrolowanie ciał i umysłów kobiet poprzez retorykę odpowiedzialności i obowiązku moralnego było wyraźnie widoczny w publikacjach XIX wieku. Kontrola dotyczyła wielu aspektów życia ówczesnych kobiet, nawet spożywanie przez nie alkoholu było ograniczane kulturowo i prawnie, przez postrzeganie specyficznej dla płci odpowiedzialności wobec rodziny i społeczności. Kultura picia kobiet została tym samym zredukowana do dwóch skrajności: upadłej pijanej kobiety, "matki zniszczenia" i trzeźwej matki, "anioła domu". Prezentowany projekt skupia się na tym co było pomiędzy tymi skrajnymi przedstawieniami relacji kobiet i alkoholu w dwóch kontrastujących europejskich kulturach.

Zamierzamy analizować polskie i brytyjskie dyskursy drugiej połowie XIX wieku poprzez sieci społeczne i materialne, wymianę idei, metafor i wzorców narracyjnych widocznych w dyskursie publicznym w gazetach, czasopismach, literaturze pięknej oraz publikacjach fachowych i popularnych. Zbadamy strategie twórcze i triki retoryczne stosowane przez kobiety dotyczące spożywania alkoholu w czasie, gdy powściągliwość i abstynencja były uważane za niezbędne do osiągnięcia domowego szczęścia. Aby ocenić, w jakim stopniu dyskursy te opierały się na "moralnej panice" i "podwójnych standardach", nieuniknionych w tego rodzaju studiach, porównamy i skontrastujemy publikacje autorstwa kobiet i mężczyzn.

Projekt będzie pierwszym w Polsce, który wprowadzi interdyscyplinarne podejście badawcze food and drink studies do badania relacji między kobietami a alkoholem. Dzięki temu projekt ukaże panoramiczny obraz relacji społeczeństwo-używka.

Celem projektu jest zbadanie tego w jaki sposób wybory dotyczące picia i abstynencji dokonywane przez kobiety w drugiej połowie XIX wieku w Polsce i Wielkiej Brytanii wiązały się z ich potrzebą emancypacji, ucieczki od ograniczającego porządku społecznego czy też potrzeby celebracji i odczuwania przyjemności; analiza tego, w jaki sposób w badanym okresie relacje między kobietami a alkoholem (zwłaszcza wybory dotyczące picia i abstynencji) ewoluowały w czasie, miejscu, przestrzeni i jak zmieniał się ich cel; chcemy również zrozumieć, w jaki sposób zmaskulinizowany dyskurs dążył do kontroli kobiecego picia, a także zbadać włączające i wyłączające praktyki związane z kobiecym piciem wyrażone w kategoriach miejsca czasu przestrzeni i celu; chcemy porównać nieusłyszane do tej pory głosy w dyskursie polskim i brytyjskim, które  są wynikiem konfliktu między kobiecym piciem a reakcją na nie ze strony mężczyzn, po to aby zobaczyć, jak dana sytuacja społeczna, polityczna, kulturowa i religijna determinowała ich charakter.

Postawione w projekcie cele osiągniemy dzięki interdyscyplinarnemu podejściu badawczemu z zakresu food and drink studies, postulującemu połączeniu metod badawczych z zakresu m.in. antropologii kulturowej, socjologii, historii i literaturoznawstwa oraz narzędzi dotąd niewystarczająco stosowanych w historiografii. W ten sposób zamierzamy wypracować nową metodę badawczą, która mogłaby być szerzej stosowana w badania historii kulturowej.

Informacje o projekcie

Tytuł projektu: IMPORTant. Studium porównawcze nad hellenistyczną i wczesnorzymską ceramiką typu "fine" i "semi-fine" z Nea Pafos i Kurion na Cyprze

Finansowanie: Narodowe Centrum Nauki grant Sonatina 4 no. 2020/36/C/HS3/00068

Kierownik projektu: Mgr Małgorzata Kajzer

Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Instytucje współpracujące: Departament Starożytności Cypru, Fitch Laboratory

Kontakt:

e-mail: mkajzer(et)iaepan.edu.pl

Charakterystyka

Ceramika, będąc najliczniejszą kategorię ruchomego materiału archeologicznego odnajdywanego w trakcie badań wykopaliskowych, jest istotnym przejawem funkcjonowania i życia codziennego dawnych społeczności. Z punktu widzenia archeologa jest istotnym narzędziem, pomocnym przy ustalaniu chronologii warstw archeologicznych ze względu na zmienność używanych kształtów. Stanowiła jednak również istotny element w dystrybucji dóbr, pełniąc rolę pojemnika na inne produkty lub będąc sama w sobie przedmiotem handlu. Ten ostatni przypadek dotyczy ceramiki typu fine i semi-fine, czyli ceramiki wykonywanej z dobrze oczyszczonych mas ceramicznych, która była najbardziej luksusową kategorią ceramiki, obejmującą naczynia stołowe, kosmetyczne i lampki oliwne, importowane niekiedy na znaczne odległości. Realizowany projekt, skoncentrowany jest właśnie na ceramice reprezentującej wymienione kategorie, znalezionej w obrębie dwóch miast portowych Cypru - Pafos i Kurion. Oba te ośrodki, położone w południowo-zachodniej części wyspy, w odległości ok. 60 km od siebie, pełniły istotną funkcję w okresie hellenistyczno-rzymskim (kon. IV w. p.n.e. – IV w. n.e.). W przypadku Pafos możemy mówić nawet o funkcjach stolicy wyspy od ok. 200 p.n.e. W związku z kluczową rolą tego miasta, od lat prowadzone są na jego terenie prace wykopaliskowe, a obszar antycznego miasta, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO stanowi doskonałe miejsce do prowadzenia prac archeologicznych i konserwatorskich. Mimo licznych odkryć, nadal brakuje pełnego opracowania kultury materialnej Pafos, a szczególnie studium obejmującego importy. Dotychczas publikowane informacje, oparte głównie na analizie makroskopowej, wskazują na różnorodność importów ceramicznych pochodzących z całego Basenu Morza Śródziemnego, co odzwierciedla wysoką pozycję miasta i jego mieszkańców.

Jeszcze mniej wiadomo o hellenistycznym i wczesnorzymskim Kurion, w którym prace koncentrują się na okresie późnorzymskim i momencie zniszczenia miasta na skutek trzęsienia ziemi w 365 r. n.e. Celem proponowanego projektu jest uzupełnienie tej luki badawczej i próba odtworzenia wzorców zaopatrzenia w obu ośrodkach, oraz faktycznej roli Kurion w badanym okresie i relacji między miastami. Aby pozyskać dane pomocne w osiągnięciu założeń badawczych, przeprowadzona zostanie dogłębna analiza i studia porównawcze nad ceramiką znalezioną w obu miastach, z naciskiem na stołową ceramikę importowaną, w szczególności spoza Cypru. Pozwoli to na lepsze zrozumienie funkcjonowania obu miast w tamtym okresie pod względem dystrybucji ceramiki, odzwierciedlającej preferencje konsumentów oraz ich pozycję społeczną. Studia porównawcze importowanej ceramiki stołowej z Pafos, pełniącej funkcje stolicy oraz Kurion, którego pozycja nie jest dobrze rozpoznana, mają charakter nowatorski, również w aspekcie zintegrowanej metodyki, łączącej metody archeologiczne i laboratoryjne. Szczegółowa charakterystyka makroskopowa (obserwacje przeprowadzane gołym okiem lub przy użyciu lupy), pozwala klasyfikować naczynia, określać ich typy i chronologię, opisywać masę ceramiczną, a przez to w podstawowy sposób definiować technologię produkcji oraz potencjalną proweniencję w oparciu o publikowane analogie. Bardziej precyzyjne metody z dziedziny nauk ścisłych pozwalają natomiast wejrzeć w głąb analizowanego materiału i przyjrzeć się dokładnemu składowi mineralnemu (analiza petrograficzna) oraz chemicznemu ceramiki. Pozwala to na określanie miejsca wytwarzania, w związku ze specyficzną geologią poszczególnych regionów geograficznych. Analizy laboratoryjne przeprowadzone zostaną w Fitch Laboratory, działającym przy Szkole Brytyjskiej w Atenach, w ramach zaplanowanego w ramach grantu 6-miesięcznego stażu badawczego.

Otrzymane rezultaty projektu będą finalnie interpretowane w szerszym kontekście roli ceramiki fine i semi-fine w kontaktach handlowych we wschodnim Basenie Morza Śródziemnego i szerzej, w antycznej ekonomii w badanym okresie.

Więcej informacji o projekcie: https://polisharchaeologyincyprus.com/badania/projekty/important/