AKTUALNOŚCI
Skarb ze Słuszkowa koło Kalisza. Problematyka najmłodszych typów denarów krzyżowych
Informacje o projekcie
W 2021 roku Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk oraz Fundacja Przyjaciół IAE PAN wspólnie zrealizowali projekt „Skarb ze Słuszkowa koło Kalisza. Problematyka najmłodszych typów denarów krzyżowych", przy współpracy z Narodowym Instytutem Dziedzictwa.
Celem projektu było przygotowanie do druku i opublikowanie wyników opracowania wczesnośredniowiecznego skarbu ze Słuszkowa koło Kalisza. Jest to jeden z największych depozytów kruszcowych z tego okresu a zarazem jedno z najważniejszych źródeł archeologicznych do poznania obiegu pieniądza i mennictwa polskiego na przełomie XI i XII wieku. Efektem realizacji projektu jest publikacja o charakterze źródłowym. Pełen zasób danych dotyczących charakterystyki zespołu został zamieszczony w części źródłowej. Została w niej przedstawiona charakterystyka zespołu i historia jego pozyskania, oraz opis i klasyfikacja materiału - monet, ozdób oraz srebra niemonetarnego. W części analitycznej przedstawiono wnioski dotyczące nowej typologii denarów krzyżowych, krytyczną analizę chronologii poszczególnych emisji oraz porównanie cech metrycznych.
Publikacja została umieszczona i udostępniona w wolnym dostępie (licencja Creative Commons 3.0) w internecie dnia 29 grudnia 2021 r., na portalu rcin.org.pl, pod adresem: https://www.rcin.org.pl/publication/269721
Wniosek otrzymał dofinansowanie z programu Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i sportu "ochrona zabytków archeologicznych". Zadanie "opracowanie, wraz z obowiązkową publikacją książkową, wyników przeprowadzonych badań archeologicznych, w tym analiza i konserwacja pozyskanych w ramach tych badań zabytków".
Projekt dofinansowano ze środków Ministra Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu pochodzących z Funduszu Promocji Kultury, uzyskanych z dopłat ustanowionych w grach objętych monopolem państwa, zgodnie z art. 80 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2009 r. o grach hazardowych".
O publikacji przygotowano również 2 filmy zamieszczone w wolnym dostępie na kanale ArcheoTV na platformie YouTube
Film reklamowy: https://www.youtube.com/watch?v=KrKKd4i0w_Y&t=15s
Wykład dotyczący książki: https://www.youtube.com/watch?v=miA_CFVula0&t=16s
Przekształcenia przestrzeni osadniczej
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: „Przekształcenia przestrzeni osadniczej wczesnopiastowskich ośrodków administracji terytorialnej – przykład osady i cmentarzyska na stanowisku nr 4 w Radomiu”.
Numer projektu: N109 202738
Kierownik projektu: dr hab. Tadeusz Baranowski
Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Źródło finansowania projektu: MNiSW
Realizowany w latach: 2010-2013
Charakterystyka
Monografia powstała na podstawie dokumentacji terenowej opisowej i graficznej z badań na stanowisku 4 w Radomiu oraz przedmiotów zabytkowych z tego stanowiska. Dokumentacja i zbiory pochodzą z Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu.
W efekcie realizowanego projektu, w ramach monografii sporządzono plany osady i cmentarzyska (J. Słomska). Przygotowano opracowanie:„Osada wczesnośredniowieczna na stanowisku nr 4 w Radomiu. Analiza przestrzenna, chronologia i charakterystyka obiektów osadniczych” (M. Trzeciecki). Opracowanie analizy przestrzennej stanowiska potwierdziło przypuszczenia o krótkim czasie powstawania oraz użytkowania osady w I fazie – od połowy X wieku po początki wieku XI (być może podczas budowy grodu na Piotrówce). Obiekty osady są w dużej mierze „znormalizowane” – powstały według jednego schematu. Wyniki analizy zawartości zabytkowej wypełnisk (E. Skubicha), ze względu na niewielką liczbę przedmiotów i ich nikłą wartość dla datowania, nie pozwala na szczegółowe rozwarstwienie chronologiczne 7 odkrytych ziemianek. Wyróżniono 8 jam gospodarczych. Jeden budynek mieszkalny zaliczono do fazy II – z drugiej połowy wieku XI.
Powstało również opracowanie: „Cmentarzysko w Radomiu. Stanowisko 4” K. Skóry i T. Kurasińskiego, z udziałem A. Kozdęby. Przeanalizowano 81 pochówków datowanych na okres od ostatniej ćwierci XI w., po koniec wieku XII. Szczególnie cenne są rozważania na temat społecznych aspektów znajdowanych w grobach określonych typów darów grobowych, rozpatrywanych na szerokim tle Europy Środkowej.
Wykonano dokładną analizę odkrytych naczyń glinianych: „Ceramika ze stanowiska 4 w Radomiu” (M. Trzeciecki, E. Skubicha, M. Auch, P. Skorupska).
Odrębną część rezultatów badań uzyskanych w trakcie realizacji grantu N N109 202738 stanowią wyniki analiz specjalistycznych: antropologicznych (W. Kapla, B. Borowska-Strugińska); DNA (H. Witas); paleogeograficznych (P. Szwarczewski), C14 (T. Goslar); szkieł (S. Wajda); tekstyliów (J. Maik); monet (M. Bogucki); metali (E. Pawlicka); kości zwierząt (A. Lasota-Moskalewska); wyrobów kamiennych (P. Czubla, D.K. Płaza); szczątków botanicznych (M. Michniewicz).
Przygotowano również opracowanie występującego w tym miejscu cmentarzyska kultury pomorskiej (I. Miraś).
Zdigitalizowano całość archiwalnych materiałów dokumentacyjnych opisowych i graficznych ze stanowiska nr 4 w Radomiu (przy udziale B. Fuglewicz).
W związku z poszczególnymi opracowaniami Centralne Laboratorium IAE PAN w Warszawie wykonało 300 specjalistycznych analiz przedmiotów zabytkowych.
Odnawianie tradycyjnych więzi kulturowych w rejonach przygranicznych. Reaktywacja himalajskich szlaków handlowych pomiędzy Indiami a Tybetem (Chinami)
Informacje o projekcie
Tytuł projektu:Odnawianie tradycyjnych więzi kulturowych w rejonach przygranicznych. Reaktywacja himalajskich szlaków handlowych pomiędzy Indiami a Tybetem (Chinami)
Kierownik projektu: dr Rafał Beszterda
Jednostka prowadząca projekt: IAE PAN
Źródło finansowania projektu: NCN (MNiSW) nr projektu 1769/B/H03/2008/34
Wykonawcy
Jednostki zaangażowane w projekt:
Nazwa jednostki: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM, Zakres obowiązków: współpraca (na wszystkich etapach realizacji projektu).
Osoby zaangażowane w projekt:
Imię i nazwisko: dr Rafał Beszterda
Zakres obowiązków: kierownik
Imię i nazwisko: dr Przemysław Hinca
Zakres obowiązków: pomoc i autonomiczne prowadzenie badań terenowych na wyznaczonych obszarach oraz analiza zgromadzonych materiałów
Charakterystyka
Cel główny projektu:
Uchwycenie współczesnej sytuacji i zmian kulturowych dotyczących społeczności zamieszkujących pogranicze Indii i TAR (Chin), w związku z ponownym otwarciem przejść granicznych i wznowieniem lokalnej wymiany handlowej.
Cele szczegółowe projektu:
Zgromadzenie i opracowanie materiałów dotyczących dynamiki ekonomicznej i kulturowej w odniesieniu do regionów i populacji zamieszkujących trzy indyjskie okręgi himalajskie - Pithoragarh (stan Uttarakhand, przełęcz Lipulekh); Kinnaur (stan Himaćal Pradeś, przełęcz Szipki); okręg wschodni (stan Sikkim, przełęcz Natu). Cząstkowe cele projektu obejmowały kwestie związane z trwaniem i pamięcią tradycji działań handlowych i ich lokalnej specyfiki: asortymentu towarowego, języków wymiany, więzów grupowych - także ponad granicznych, umów pisemnych i ustnych zawieranych pomiędzy handlującymi, a także ponad pokoleniowych więzów rodzinnych. Osobny, rozbudowany dział wykonywanych prac dotyczył relacji polityczno-ekonomiczno-organizacyjnych pomiędzy kupcami a lokalnymi, regionalnymi, stanowymi i centralnymi reprezentacjami władz.
Działania prowadzące do osiągnięcia celów:
Przez cały okres realizacji projektu gromadzono różnorodne materiały zastane. Ponadto w tracie realizacji przewidziano trzy dwumiesięczne etapy prac terenowych w celu wytworzenia danych pierwotnych, głównie pozyskiwanych za pomocą technik obserwacyjnych, wywiadów i sporządzania dokumentacji. Wszystkie dane są triangulacyjnie analizowane z zastosowaniem spiralnego powracania do poszczególnych wątków ekonomicznych i kulturowych.
Planowane rezultaty:
Rezultaty planowane są tożsame z osiągniętymi. Ustalono zakres dynamiki zmian gospodarczych i kulturowych na wyznaczonych terytoriach.
Aktualności:
Konferencje
2011 Organizator i sekretarz Międzynarodowej Konferencji Himalayan meeting places: trade, pilgrimage and cultural encounters (27-29.04). Wystąpienie pt. Contemporary Himalayan Indo-Tibetan trade in comparative perspective. Preliminary report. Organizator: Komisja do Badania Wschodu KNE PAN oraz KEiAK UMK
2010 Konferencja Rozwój a Kultura. Perspektywy poznawcze i praktyczne. Wystąpienie pt. Ludność himalajska wobec gospodarczych wzorców pan-indyjskich. Lokalny wymiar procesów globalizacyjnych (21-23.10) Organizator KNE PAN, IEiAK UAM oraz ZE IAE PAN
2009 Współorganizator Międzynarodowej Konferencji Antropologia polityki i polityka w antropologii, Będlewo. Wystąpienie pt. Polityczne uwarunkowania himalajskiego handlu przygranicznego. Organizator IEiAK UAM oraz IAE PAN
Publikacje
Rafał Beszterda, Polityczne uwarunkowania himalajskiego handlu przygranicznego, Antropologia a polityka, vol. II, [w:] W. Dohnal, A. Posern-Zieliński (red.), IAE PAN, KNE PAN, Warszawa 2011, ss. 78-102.
Rafał Beszterda, Himalajskie szlaki handlowe pomiędzy Indiami a Tybetem (monografia, w przygotowaniu- przewidywany druk - początek 2014).
Rafał Beszterda, Współczesne zmiany kulturowe w indyjskich Himalajach (monografia, w przygotowaniu- przewidywany druk - koniec 2014).
Archeometalurgia miedzi. Karpackie ośrodki metalurgiczne we wczesnej epoce brązu
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: Archeometalurgia miedzi. Karpackie ośrodki metalurgiczne we wczesnej epoce brązu.
Kierownik projektu: Urszula Bugaj
Jednostka prowadząca projekt IAE PAN
Źródło finansowania projektu: NCN, 2013-2015
Wykonawcy
Jednostki zaangażowane w projekt:
Nazwa jednostki: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Nazwa jednostki: Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Materiałowej
Nazwa jednostki: Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Wydział Geologii; Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii
Osoby zaangażowane w projekt:
Imię i nazwisko: Urszula Bugaj, Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Zakres obowiązków: nadzór merytoryczny i koordynacja prowadzonych badaniami - ukierunkowanie ustaleń klucza doboru zabytków i złóż do analiz, dobór zabytków do kolejnych etapów analiz przy uwzględnieniu wyników analiz wstępnych interpretacja wyników analiz w kontekście przemian społeczno kulturowych wczesnej epoki brązu w Europie Środkowej opracowanie metodyki badań metalurgicznych we współpracy z pozostałymi członkami zespołu badawczego projektu przygotowanie tekstu do publikacji.
Imię i nazwisko: Halina Garbacz, Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Materiałowej
Zakres obowiązków: inżynieria materiałowa: określenie składu chemicznego, fazowego oraz jednorodności mikrostruktury badanych obiektów, ustalenie wytycznych do badań złóż dotyczących głównych składników stopowych, domieszek i zanieczyszczeń, opis właściwości mechanicznych materiałów, z których wykonane są zabytki w oparciu o pomiary twardości - informacje istotne z punktu widzenia odtworzenia procesu technologicznego, interpretacja wyników analiz materiałowych opracowanie nowych założeń metodycznych archeometalurgii we współpracy z geologami i archeologami z zespołu badawczego powołanego do realizacji projektu
Imię i nazwisko: Zdzisław Hensel, Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Zakres obowiązków: sporządzenie wytycznych do badań złóż i zabytków metalowych wspólnie z pozostałymi członkami zespołu; analiza porównawcza wyników badań chemicznych
Imię i nazwisko: Sławomir Ilnicki, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Wydział Geologii; Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii
Zakres obowiązków: geochemia, mineralogia, petrologia: interpretacja wyników analiz geologicznych; opracowanie nowych założeń metodycznych archeometalurgii we współpracy z archeologami i inżynierami materiałowymi z zespołu badawczego powołanego do realizacji projektu.
Imię i nazwisko: Krzysztof Nejbert, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Wydział Geologii; Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii
Zakres obowiązków: geochemia, mineralogia, petrologia: interpretacja wyników analiz geologicznych; opracowanie nowych założeń metodycznych archeometalurgii we współpracy z archeologami i inżynierami materiałowymi z zespołu badawczego powołanego do realizacji projektu.
Imię i nazwisko: Michał Auch, Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Zakres obowiązków: analiza statystyczna wyników badań chemicznych przedmiotów metalowych.
Imię i nazwisko: Tomasz Onyszczuk, Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Materiałowej
Zakres obowiązków: czyszczenie laserowe i analiza chemiczna zabytków archeologicznych wykonanych z miedzi i jej stopów.
Charakterystyka
Cel projektu:
Projekt jest zamierzeniem ściśle multidyscyplinarnym. Jego naukowym celem jest:
opracowanie metodyki badawczej archeometalurgii w oparciu o uwarunkowania środkowoeuropejskiej wczesnej epoki brązu, przy wykorzystaniu nowoczesnych metod charakteryzowania mikrostruktury, analizy składu chemicznego i fazowego stosowanych w inżynierii materiałowej oraz najnowszych rozwiązań w zakresie analiz izotopów Pb i Cu, a także charakterystyki mineralogicznej i geochemicznej rud i żużli wykonywanych w trakcie badań geologicznych;
opracowanie skutecznego programu badawczego - ustalenie nowych, uniwersalnych procedur badawczych od momentu pobierania próby ze złoża do identyfikacji surowca, z którego został wykonany zabytek - do wykorzystania w przyszłych badaniach nad proweniencją przedmiotów wykonanych z miedzi i jej stopów
Stworzenie "unikatowego warsztatu badawczego" w oparciu o powołany, interdyscyplinarny zespół specjalistów, umożliwi przeprowadzenie kolejnych etapów badań archeometalurgicznych o ustalonej już strategii. Po sprawdzeniu skuteczności i odpowiednim doborze metod analizy będzie można dokonać identyfikacji złóż miedzi i surowca użytego do wykonania zabytków (w ramach kolejnego projektu badawczego).
Harmonogram projektu:
Badania wstępne
Analizy złóż miedzi
Analizy zabytków metalowych
Opracowanie i interpretacja wyników analiz
Rezultaty:
Tworzenie nowego warsztatu - z punktu widzenia humanistyki - przebiega przede wszystkim w oparciu o zmianę i kreowanie nowych perspektyw badawczych oraz zmianę tradycyjnego sposobu myślenia. Jednym ze sposobów dotarcia do nowych rozwiązań jest przeprowadzenie kompleksowych badań multidyscyplinarnych.
Technologia i chronologia najstarszych naczyń glinianych w dorzeczu górnej Wisły (VI/V tys. BC)
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: Technologia i chronologia najstarszych naczyń glinianych w dorzeczu górnej Wisły (VI/V tys. BC)
Kierownik projektu: dr Agnieszka Czekaj-Zastawny
Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Źródło finansowania projektu: Narodowe Centrum Nauki w Krakowie nr projektu N N109 181040
Kontakt:
email: aczekajzastawny@gmail.com
IAE PAN, Kraków tel.: 12 422 29 05
Wykonawcy
Jednostki zaangażowane w projekt:
Nazwa jednostki: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Zakres obowiązków: jednostka prowadząca projekt
Nazwa jednostki: Archeometria (http://www.archeometria.pl), Zakres obowiązków: wykonanie specjalistycznych analiz mineralogiczno-petrograficznych i fizyko-chemicznych
Nazwa jednostki: Poznańskie Laboratorium Radiowęglowe, Zakres obowiązków: wykonanie datowań 14C
Osoby zaangażowane w projekt:
Imię i nazwisko: dr Agnieszka Czekaj-Zastawny
Zakres obowiązków: kierownik projektu; koordynacja projektu, interpretacja wyników analiz, sporządzenie tekstu monografii
Imię i nazwisko: dr Anna Rauba-Bukowska
Zakres obowiązków: wykonanie specjalistycznych analiz mineralogiczno-petrograficznych i fizyko-chemicznych (m.in. szlifów i ich fotografii, analiz planimetrycznych, granulometrycznych, skaningu, analiz porowatości, gęstości, interpretacja wyników)
Charakterystyka
Cel główny projektu:
Rekonstrukcja technologii produkcji naczyń z terenu dorzecza górnej Wisły oraz powiązanie jej rozwoju z poszczególnymi fazami chronologicznymi kultury ceramiki wstęgowej rytej.
Cele szczegółowe projektu:
Powiązanie ewolucji stylistyki naczyń z wynikami datowań 14C,
Prześledzenie prawidłowości w zakresie technologii ceramiki w poszczególnych fazach rozwojowych (analizy technologiczne na seriach prób ceramiki wyłonionych w ramach typów naczyń, w celu zbadania zależności pomiędzy morfologią a technologią ich wytwarzania, pierwotną funkcją poszczególnych form oraz uchwyceniu ewentualnych różnic chronologicznych i terytorialnych, także rekonstrukcji procesu wytwarzania ceramiki, tj. pozyskiwania i wyboru surowców, przygotowania i składu masy ceramicznej, metod lepienia oraz wypalania).
Działania prowadzące do osiągnięcia celów:
Na całość projektu składają się dwa elementy, tj. badania w zakresie chronologii bezwzględnej faz stylistyczno-rozwojowych (datowania 14C) oraz technologii ceramiki.
Stylistyczno-chronologiczne fazy kultury ceramiki wstęgowej rytej powiązane zostaną z wynikami datowań radiowęglowych. W celu wykonania serii dat radiowęglowych dla każdej fazy, do analizy przeznaczono 15 prób z wybranych stanowisk położonych w dorzeczu górnej Wisły.
Odnośnie rekonstrukcji procesu wytwarzania ceramiki prowadzone są analizy technologiczne: mineralogiczno-petrograficzne i fizyko-chemiczne (m.in. analiza szlifów pod mikroskopem polaryzacyjnym, obserwacje (SEM) i analizy (EDS) pod mikroskopem skaningowym, badania własności fizycznych naczyń). Badaniami objęto 195 prób naczyń kultury ceramiki wstęgowej rytej z kilkudziesięciu stanowisk archeologicznych w dorzeczu górnej Wisły.
Harmonogram projektu:
Kwerenda, wykonanie rysunków materiałów zabytkowych oraz dokumentacji pobranych prób
Wykonanie analiz 14C, mineralogiczno-petrograficznych i fizyko-chemicznych
Analiza i synteza wyników badań, przygotowanie tekstu monografii
Rezultaty:
Do podstawowych osiągnięć dotychczasowych badań zaliczyć można:
realizację projektu rozpoczęto w roku 2011. Pobrano wszystkie próby do badań i przekazano do laboratoriów. Obecnie przeprowadzane są kompleksowe analizy. Podstawowe wnioski sformułowane zostaną pod koniec r. 2012.
Planowane rezultaty:
Datowania 14C dla poszczególnych faz stylistyczno-chronologicznych kultury ceramiki wstęgowej rytej w dorzeczu górnej Wisły
Wyniki badań mineralogiczno-petrograficznych i fizyko-chemicznych umożliwiające rekonstrukcję procesu wytwórczego oraz pierwotnej funkcji różnych typów naczyń glinianych kultury ceramiki wstęgowej rytej
Rezultaty powyższych analiz pozwolą na ustalenie bezwzględnych ram periodyzacji wewnętrznej kultury ceramiki wstęgowej rytej i korelację jej rozwoju z sąsiednimi regionami; umożliwią także wskazanie ewentualnych różnic w stylistyce, czy elementach procesu wytwórczego pomiędzy poszczególnymi regionami osadniczymi kultury ceramiki wstęgowej rytej.
Aktualności
Referat na konferencji:
Settlement, Communication and Exchange around the Western Carpathians in European Context International Workshop at the Institute of Archaeology, University of Kraków October 27–28, 2012: Czekaj-Zastawny A., Rauba-Bukowska A. Technology of the oldest vessels in the upper Vistula River basin - imports against the local pottery.
Publikacje
Czekaj-Zastawny A. w druku. Linear pottery culture in the upper Vistula River basin - settlement patterns. In: The domestic space in LBK settlements, Verlag Marie Leidorf
Rauba-Bukowska A. w druku., New data on the distribution of the pottery finds in the LBK settlement at Brzezie 17 in Southern Poland. In: The domestic space in LBK settlements, Verlag Marie Leidorf
Zmityzowane wersje (nie-)etnicznych obcych w przedstawieniach wizualnych XX i XXI wieku. Analiza prasy i druków ulotnych
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: Zmityzowane wersje (nie-)etnicznych obcych w przedstawieniach wizualnych XX i XXI wieku. Analiza prasy i druków ulotnych
Numer projektu: 0139/NPRH2/H12/81/2012
Kierownik projektu: Dr hab. Dagnosław Demski, prof. IAE PAN
Jednostka prowadząca projekt: IAE PAN
Źródło finansowania projektu: NPRH 2012
Kontakt:
- telefon 22 620288
Wykonawcy
Jednostki zaangażowane w projekt:
Nazwa jednostki Instytut Etnologii Słowackiej Akademii Nauk, Bratysława, Instytut Etnologii Węgierskiej Akademii Nauk, Budapeszt, Instytut Etnologii Czeskiej Akademii Nauk, Praga, Zakres obowiązków: współorganizator konferencji (Bratysława), udział w konferencjach
Osoby zaangażowane w projekt:
Imię i nazwisko: Kamila Baraniecka-Olszewska
Zakres obowiązków: redaktor, kwerenda, autor artykułu
Imię i nazwisko: Magdalena Sztandara
Zakres obowiązków: redaktor, kwerenda, autor artykułu
Imię i nazwisko: Maria Godyń
Zakres obowiązków: kwerenda, autor artykułu
Imię i nazwisko: Ewa Baniowska-Kopacz
Zakres obowiązków: kwerenda, autor artykułu
Imię i nazwisko: Tomasz Kalniuk
Zakres obowiązków: kwerenda, autor artykułu
Imię i nazwisko: Aneta Popławska
Zakres obowiązków: kwerenda, autor artykułu
Imię i nazwisko: Ewelina Mokrzecka
Zakres obowiązków: kwerenda
Charakterystyka
Cel główny projektu:
Kontynuacja międzynarodowej serii wydawniczej poświęconej problemowi formułowania odmienności w określonych wizualnych kategoriach i stylach charakterystycznych dla drugiej połowy XX w.
Cele szczegółowe projektu:
Publikacja artykułów omawiających różnego rodzaju materiały wizualne (fotografie, ilustracje, karykatury, itp.) pochodzące z polskiej prasy na tle porównawczym krajów Europy Wschodniej.
Działania prowadzące do osiągnięcia celów:
Praca zespołu, z którego każdy opracowuje inne materiały. Organizacja dwóch konferencji międzynarodowych i przygotowanie III i IV tomu do druku. Dyskusje w gronie międzynarodowym.
Harmonogram projektu:
2013 konferencja
2014 publikacja III tomu
2015 konferencja
2015 redakcja materiałów i przygotowanie do druku V tomu serii.
Między etnicznością a lokalnością. Pogranicza kulturowe w Mołdawii
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: Między etnicznością a lokalnością. Pogranicza kulturowe w Mołdawii
Kierownik projektu: dr Derlicki Jarosław
Numer projektu: N N109 177234
Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Źródło finansowania projektu: MNiSW
Kontakt:
- e-mail: derlicki@iaepan.edu.pl
- telefon: 22 620 2881
Wykonawcy
Jednostki zaangażowane w projekt:
Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Zadania: zbiór materiałów terenowych (wywiadów etnograficznych)
Osoby zaangażowane w projekt:
Imię i nazwisko: dr Derlicki Jarosław
Zakres obowiązków: kierownik, wykonawca
Charakterystyka
Cel główny projektu:
Etnokulturowy krajobraz Mołdawii był tworzony na przestrzeni wielu stuleci. Ścierały się w nim wpływy rumuńskie, tureckie i słowiańskie. Od XVIII wieku do Besarabii zaczęli napływać tzw. zadunajscy przesiedleńcy, głównie Bułgarzy i Gagauzi, którzy z Bułgarii uciekali przed jarzmem tureckim, a także oczekiwali poprawy swego bytu na nowych terytoriach. Na terenie Budziaku, który stał się głównym celem ich osadnictwa wytworzyły się niezwykle interesujące kultury lokalne będące przedmiotem etnograficznych eksploracji prowadzonych w ramach projektu.
Cele szczegółowe projektu:
Celem projektu jest poszukiwanie powiązań między tym, co etniczne, a tym, co lokalne na pograniczu kulturowym, jakim jest Mołdawia. Dodać warto, że jest to teren specyficzny, w którym kwestie etniczne i narodowe kształtują się w sposób unikatowy. Jednocześnie obserwuje się tam pewną płynność tożsamości etniczno-narodowej, która często bywa jedynie sprawą deklaracji, szczególnie w mieszanych społecznościach lokalnych. Obserwacja i badania etnograficzne przeprowadzone w kilku takich społecznościach lokalnych pozwolą odpowiedzieć na fundamentalne pytanie: czym jest etniczność dla społeczności lokalnej, jakie miejsce w niej zajmuje i w jaki sposób się przejawia? Należy pamiętać, że w Mołdawii miały miejsce konflikty na tle etnicznym i narodowym (jeden z nich w Gagauzji). Dlatego też, wyniki przeprowadzonych tam badań mogą rzucić wiele światła na nasze pojmowanie tych zjawisk. Jednocześnie niezwykle interesujące jest funkcjonowanie społeczności mieszanych etnicznie. W jaki sposób określają się jako wspólnota? W jaki sposób przebiega w ich obrębie komunikacja, przekaz i negocjacja znaczeń? Są to zagadnienia bardzo ważne, tym bardziej, że otaczający nas świat jest coraz bardziej zróżnicowany, stając się stopniowo jednym, wielkim pograniczem kulturowym. W projekcie najistotniejsze będą pojęcia etniczności i lokalności oraz pograniczy kulturowych. Należy pamiętać, że na terenach monoetnicznych, zarówno wspólnoty lokalne, jak i kwestie etniczne funkcjonują w sposób odmienny od tych, występujących na obszarach wieloetnicznych i wielokulturowych. Inne są tam wyznaczniki społeczności lokalnej i w inny sposób kształtuje się tożsamość etniczno-narodowa. Z kolei na pograniczach, czynniki te są znacznie bardziej skomplikowane i wielowarstwowe. Bywa tak, że w ramach jednej społeczności wiejskiej istnieje ostry podział etniczny. Bywa i tak, że społeczność lokalna zupełnie nie przywiązuje znaczenia do kryteriów etnicznych. Oznacza to, że kwestie etniczne odciskają swoje piętno na wspólnotach lokalnych i vice-versa.
Działania prowadzące do osiągnięcia celów:
Etnograficzne badania terenowe (5 wyjazdów po 10-15dni) na terenie autonomii gagauskiej – Gagauz Yeri – w Mołdawii. Rozmowy z jej mieszkańcami, prowadzone według ustalonego kwestionariusza zawierającego pytania o kwestie etniczne i lokalne. Kwerendy w mołdawskich bibliotekach oraz współpraca z pracownikami Akademii Nauk Mołdowy. Publikacja monografii poświęconej wspomnianym zagadnieniom.
Harmonogram projektu:
Zadanie 1. Terenowe badania etnograficzne (5 wyjazdów) i opracowanie zebranych materiałów, miesiące: 1-21.
Zadanie 2. Analiza opracowanych materiałów i przygotowanie monografii, miesiące: 1-45.
Rezultaty:
Osiągnięte rezultaty:
Zbiór ponad 90 wywiadów etnograficznych,
Publikacja monografii: Między etnicznością a lokalnością. Pogranicze bułgarsko-gagauskie w Besarabii, red. J. Derlicki, IAE PAN, 2012.
Planowane rezultaty:
Zbiór materiałów terenowych i publikacja monografii
Publikacje
Między etnicznością a lokalnością. Pogranicze bułgarsko-gagauskie w Besarabii, red. J. Derlicki, IAE PAN, 2012
Krajobraz i tożsamość: postrzeganie i rola tajgi i tundry wśród społeczności tubylczych w regionie Kołymy na Syberii
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: Krajobraz i tożsamość: postrzeganie i rola tajgi i tundry wśród społeczności tubylczych w regionie Kołymy na Syberii
Kierownik projektu: dr Derlicki Jarosław
Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Źródło finansowania projektu: MNiSW nr projektu IP 2010 007070
Kontakt:
e-mail: derlicki@iaepan.edu.pl
telefon: 22 620 28 81
Wykonawcy
Jednostki zaangażowane w projekt:
Nazwa jednostki: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Zadania: zbiór materiałów źródłowych, przygotowanie publikacji
Osoby zaangażowane w projekt:
Imię i nazwisko: dr Derlicki Jarosław
Zakres obowiązków: kierownik, wykonawca
Charakterystyka
Cel główny projektu:
W społecznościach tubylczych, żyjących w bliskim kontakcie z otaczającą je przyrodą, krajobraz, przestrzeń, terytorium są postrzegane zupełnie inaczej niż przez nas, Europejczyków. Przyroda otaczająca syberyjskich autochtonów jest uduchowiona i żywa. Egzystencja poszczególnych wspólnot zależy od ciągłej negocjacji z duchami przyrody. Tradycyjne zajęcia, takie jak łowiectwo, rybołówstwo czy pasterstwo oraz szereg towarzyszących im czynności (np. wyrąb drzew, budowa domu, rozbicie obozu, itp.) wiąże się z nawiązaniem kontaktu z duchem-opiekunem danego miejsca (rzeki, lasu, polany, itd.), u którego należy wyprosić zgodę na wykonanie określonej czynności, składając jednocześnie symboliczną ofiarę. Oznacza to, że przestrzeń i krajobraz nie są tylko zjawiskiem geofizycznym czy biologicznym, ale mają również swój wymiar społeczny i kulturowy.
Cele szczegółowe projektu:
Celem projektu będzie określenie roli przestrzeni/krajobrazu w lokalnych społecznościach tubylczych. Należy pamiętać, że postrzeganie krajobrazu przez zbiorowości żyjące w bliskim kontakcie z przyrodą, znacznie różni się od naszego. W społecznościach łowiecko-rybackich cała otaczająca przyroda jest uduchowiona. Oznacza to, że egzystencja tych wspólnot zależy od ciągłej negocjacji z duchami przyrody. Polowanie, połów ryb czy wycięcie drzewa wiąże się z nawiązaniem kontaktu z duchem-opiekunem danego miejsca (lasu, rzeki, jeziora, itp.), u którego należy wyprosić zdobycz jednocześnie składając ofiarę. Planowane badania obejmą cztery sfery związane z krajobrazem. Po pierwsze będzie to kwestia terytoriów klanowych i ich transformacji w okresie radzieckim i współcześnie. Tradycyjny podział i wykorzystanie tych terytoriów przetrwało w zasadzie cały okres radziecki i dopiero w ostatnim okresie ulega gwałtownym przeobrażeniom, odciskając piętno na życiu miejscowej ludności. Po drugie, otaczająca tajga i tundra są postrzegane przez pryzmat tzw. „miejsc” (ros. mestnost’), z których każde posiada swego ducha-opiekuna i szereg właściwych tylko jemu cech. Interesująca wydaje się typologia tych „miejsc” oraz stosunków, w jakie wchodzą z nimi osoby je eksploatujące. Kolejną kategorią jest tzw. uczastek (działka) czyli wydzielone terytorium łowiecko-rybackie. Do rewolucji październikowej rdzenne społeczności żyły na uczastkach; były poniekąd częścią przyrody. Osiedlenie ich w osadach zmieniło ten porządek, w pewien sposób wyalienowało z tajgi i tundry. W tym kontekście interesujące wydaje się porównanie życia prowadzonego w wioskach i na uczastkach. Ostatnim aspektem projektu będzie badanie powiązań tożsamości etnicznej z krajobrazem. Wydaje się bowiem, że zachowanie na wzmiankowanym obszarze tradycji etnicznych jest możliwe tylko poprzez przetrwanie tradycyjnych sposobów gospodarki (myślistwo, rybołówstwo i hodowla reniferów). Te z kolei są determinowane właśnie przez krajobraz.
Działania prowadzące do osiągnięcia celów:
3-miesięczne badania terenowe na Syberii (zbiór materiałów źródłowych), kwerenda w archiwum w Jakucku, gromadzenie literatury przedmiotu, analiza materiałów, przygotowanie artykułów.
Harmonogram projektu:
Zadanie nr 1. Terenowe badania etnograficzne i opracowanie zebranych materiałów, miesiące 1-12.
Zadanie nr 2. Analiza opracowanych materiałów i przygotowanie publikacji, miesiące 1-12.
Rezultaty:
Planowane rezultaty:
Przygotowanie publikacji (artykułów) do czasopism z listy ERIH
Publikacje
Derlicki J. (2010): I am the son of Oliero. Yukaghir identity and land issues, AlterNative: An International Journal of Indigenous Peoples, Volume 6, Issue 3, s. 87-97.
Elektroniczne wydanie Etnografii Polskiej w języku angielskim
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: Elektroniczne wydanie Etnografii Polskiej w języku angielskim
Kierownik projektu: dr Derlicki Jarosław
Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Źródło finansowania projektu: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nr projektu 32H 11 001380
Kontakt:
e-mail: derlicki@iaepan.edu.pl
telefon: 22 620 28 81
Wykonawcy
Jednostki zaangażowane w projekt:
Nazwa jednostki: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Zakres obowiązków: koordynacja
Osoby zaangażowane w projekt:
Imię i nazwisko: dr Derlicki Jarosław
Zakres obowiązków: kierownik, koordynator
Imię i nazwisko: dr Anna Woźniak
Zakres obowiązków: koordynator
Charakterystyka
Cel główny projektu:
Celem projektu jest wydanie w języku angielskim w formie elektronicznej wybranych materiałów publikowanych na łamach Etnografii Polskiej w latach 1956-2011. W ramach projektu planuje się stworzenie profesjonalnej strony internetowej ze spisem treści wszystkich tomów i zeszytów EP oraz dostępem do wybranych materiałów w języku angielskim.
Cele szczegółowe projektu:
W pierwszej grupie znajdą się materiały, które w istotny sposób wzbogacają teoretyczny i metodologiczny warsztat etnologa. Nie chodzi tu bynajmniej o artykuły donoszące o nowinkach etnologicznych na świecie, tylko o te, które są przełomem w etnologicznych ustaleniach, takim jakim swego czasu był funkcjonalizm Malinowskiego, teoria etniczności Obrębskiego czy definicja narodu według Znanieckiego. Często bywa tak, że w Etnografii Polskiej publikowane są ‘odkrycia’, do których etnologia światowa dochodzi po latach (np. teoria stylów myślowych Ludwika Flecka). Wiele do powiedzenia w tej materii mają współcześni etnolodzy, na przykład Anna Malewska w kwestii etnologicznego rozumienia pojęcia dyskurs czy Dagnosław Demski rozpatrujący pogranicze kulturowe jako patchwork.
Do drugiej kategorii będą należały artykuły przedstawiające to, co dzieje się w polskiej etnologii. Interesująca jest w tym kontekście dyskusja na temat obiektywizmu i postmodernizmu, choć ciekawsza wydaje się kwestia tożsamości polskich etnologów – tego jak sami siebie postrzegają. W ostatnich latach dużym zainteresowaniem cieszyły się na Zachodzie prace poświęcone etnologii w krajach Europy Środkowej i Wschodniej. Można więc sądzić, że zagraniczny odbiorca będzie zainteresowany tym, co dzieje się w Polsce, zarówno w kwestii instytucyjno-infrastrukturalnej, jak i obowiązujących paradygmatów. Szczególnie interesujące będą tutaj omówienia przedstawiające transformację ‘ustrojową’ nauk etnologicznych w Polsce, np. wychodzenie spod wpływów nauk historycznych w kierunku humanistyczno-społecznym.
Trzecią kategorię będą stanowiły artykuły interesujące, to znaczy takie, które podejmują pewne zagadnienie w sposób nowatorski. W tej grupie znajdą się materiały typu ‘case studies’. Z jednej strony będą one przedstawiać etnografię Polski, np. zmiany zachodzące w tradycyjnej kulturze. Z drugiej strony, Polscy etnolodzy prowadzą obecnie badania na całym świecie i warto - wydaje się - przedstawić ich dorobek szerszej publiczności. Wiele do powiedzenia mamy w kwestii badań prowadzonych w krajach dawnego ZSRR, ale też opublikowano w Etnografii Polskiej mnóstwo interesujących artykułów o bardzo egzotycznych zakątkach. Nie są to, być może, materiały w istotny sposób wpływające na teoretyczny krajobraz etnologii, ale z pewnością poszerzające zasób wiedzy o niej.
Działania prowadzące do osiągnięcia celów:
Stworzenie strony internetowej, przetłumaczenie wybranych artykułów, publikowanych w Etnografii Polskiej w latach 1956-2011 i umieszczenie ich na stronie internetowej.
Harmonogram projektu:
Zadanie nr 1. Wykonanie tłumaczeń artykułów, proofreading, redakcja tekstów, przygotowanie plików PDF, miesiące 1-24.
Zadanie nr 2. Projekt i wykonanie strony internetowej, zakup domeny i miejsca na serwerze, umieszczenie artykułów na stronie www, miesiące 1-24.
Planowane rezultaty:
Stworzenie strony internetowej, przetłumaczenie wybranych artykułów, publikowanych w Etnografii Polskiej w latach 1956-2011 i umieszczenie ich na stronie internetowej.
Pochodzenie i obieg srebra w Polsce wczesnośredniowiecznej z wykorzystaniem analiz izotopowych ołowiu
Informacje o projekcie
Tytuł projektu: Pochodzenie i obieg srebra w Polsce wczesnośredniowiecznej z wykorzystaniem analiz izotopowych ołowiu
Numer projektu: 2013/09/B/HS3/03289
Kierownik projektu: doc. dr hab. Władysław Duczko
Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Źródło finansowania projektu: Narodowe Centrum Nauki, 2014-2016
Kontakt:
e-mail:
telefon (22) 620-28-81 do 86
Wykonawcy:
doc. dr hab. Władysław Duczko - Kierownik projektu
prof. dr hab. inż. Andrzej Turos - Główny wykonawca
dr hab. Stanisław Zbigniew Mikulski - Główny wykonawca
Charakterystyka
1. Cel prowadzonych badań/hipoteza badawcza
Autorzy projektu stawiają sobie za zadanie określenie źródeł pochodzenia kruszcu srebrnego używanego na ziemiach polskich we wczesnym średniowieczu. Srebro w okresie wczesnego średniowiecza było kruszcem silnie związanym z władzą. Jego rozdawnictwo było podstawą władzy w okresie poprzedzającym powstanie państw w Europie Środkowej i Północnej. W późniejszym okresie produkcja własnych srebrnych monet była znakiem władzy. Problem pochodzenia i cyrkulacji srebra znanego w tym okresie przede wszystkim w postaci monet, ale także ozdób i tzw. placków srebra znany jest ogólnikowo, a wiele zagadnień wymaga dalszych badań.
Obecnie w Polsce do badań laboratoryjnych srebra w archeologii i numizmatyce stosowane są jedynie analizy ilościowe, określające procentową zawartość pierwiastków w stopie kruszcu. Uzyskane w ten sposób informacje nie pozwalają jednak na określenie pochodzenia kruszcu. Dopiero ich połączenie z badaniami izotopów ołowiu (zawartego w stopie srebra) pozwala wyjaśnić kwestię zarówno pochodzenia, jaki dalszej jego cyrkulacji.
2. Zastosowana metoda badawcza/metodyka
W projekcie oparto się na metodyce badania pochodzenia przedmiotów zabytkowych wypracowanej przez naukowe środowisko związane z Research Laboratory of for Archaeology and the History of Art z Uniwersytetu w Oxfordzie. Główną rolę odgrywa w niej identyfikacja złóż surowców i określenie ich unikalnej izotopowej charakterystyki. Najważniejszą rolę pełni określenie stosunku poszczególnych izotopów ołowiu (Pb 208/Pb206, Pb 207/Pb206 i Pb 206/Pb204). Kolejnym etapem prac jest przebadanie materiałów zabytkowych pod kątem zawartości izotopów ołowiu a następnie porównanie uzyskanych wyników z charakterystyką poszczególnych złóż. Oprócz badań dotyczących historii poszczególnych złóż i ich eksploatacji planuje się wykonanie badań pozyskanych próbek minerałów. Projekt zakłada szczegółowe analizy srebrnych i ołowianych obiektów historycznych – monet, ozdób, placków i odważników, a także rud i żużli, z zastosowaniem energodyspersyjnej mikroanalizy rentgenowskiej połączonej z mikroskopią elektronową SEM+MX(EDS), rentgenowskiej analizy fluorescencyjnej (XRF i TXRF), neutronowej analizy aktywacyjnej (INAA) oraz spektrometrii mas ze wzbudzeniem plazmie indukcyjnie sprzężonej z urządzeniem laserowego odparowania próbki (LA-ICP-MS). Wyniki laboratoryjne uzyskane rożnymi metodami badawczymi zostaną przeanalizowane przy użyciu wieloparametrowej analizy statystycznej głównie analizy skupień i analizy głównych składowych, które umożliwią określenie stopnia podobieństwa pomiędzy badanymi monetami i rudami. Interpretacja wyników analizy statystycznej umożliwi wnioskowanie co do różnic technologicznych związanych ze stosowaniem w poszczególnych mennicach różnych receptur i surowców oraz metod ich uszlachetniania.
3. Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa
Jest to pierwszy tego typu projekt na gruncie polskiej mediewistyki i numizmatyki. Badania izotopowej charakterystyki przedmiotów zabytkowych prowadzone pod kątem określenia pochodzenia surowców użytych do ich wytworzenia prowadzone są w laboratoriach zagranicznych od kilku dziesięcioleci. W nauce polskiej jest to pierwszy taki kompleksowy i interdyscyplinarny projekt badawczy skoncentrowany na analizie srebra związanego z zespołami zabytkowymi pochodzącymi z okresu wczesnego średniowiecza.
Wymiernym i najważniejszym efektem będzie rozwiązanie problemu pochodzenia srebra używanego na terenach Polski w okresie od X do XII wieku. Pozwoli to na formułowanie bardziej wiarygodnych hipotez dotyczących warunków i podstaw formowania się wczesnych organizmów państwowych. Ustalenia te wskażą nie tylko kierunek kontaktów handlowych i politycznych, lecz również mogą wskazać na bodźce, dzięki którym zaistniały warunki korzystne dla powstawania organizacji o złożonej strukturze społecznej.
Wyniki projektu będą również przełomowe dla problematyki początków mennictwa polskiego. Spodziewamy się, że umożliwią znalezienie kolejnych polskich emisji monet z XI-XII wieku, których pochodzenie, dotychczas jest niemożliwe do ustalenia.