Zespół Antropologii Niezdyscyplinowanej ZAND przy Ośrodku Etnologii i Antropologii Współczesności w IAE PAN zaprasza na seminarium, które odbędzie się we wtorek 7 marca 2023 roku, o godz. 17:00 (on-line).
Naszym gościem będzie dr hab. Sławomir Łotysz, prof. PAN, który wygłosi referat: „Polesia czar”? Pułapki polskich wyobrażeń o pińskich błotach i ich mieszkańcach.
Problematyka seminarium:
W 1934 roku polska prasa przytoczyła list mieszkańca Polesia, który natknął się na rzekomo nieznaną wcześniej, ludową pieśń śpiewaną przez mieszkańców tamtejszych bagien. Była w niej mowa o Poleszukach jako „posępnym ludzie”, a także o „rojach much” i „dzikich kniejach”. Redaktorzy bez trudu rozpoznali w tych słowach skomponowane przez Jerzego Kosteckiego kilka lat wcześniej tango „Polesia czar”, które na pińskie błota trafiło zapewne za pośrednictwem radia. To chyba jedyny humorystyczny epizod związany z tym utworem, który wiele zrobił dla utrwalenia pejoratywnych wyobrażeń Polaków o Polesiu i jego mieszkańcach. Dominujące w tym wizerunku uprzedzenia to w dużej mierze rezultat trwającej od przeszło dwóch wieków jego egzotyzacji. W opiniach niektórych badaczy Polesia, charakter stojących rzekomo na niskim poziomie rozwoju Poleszuków zdeterminowany został przez wszechobecne bagna. To właśnie przez nie, zgodnie z teorią determinizmu środowiskowego, mieli być oni posępni, ociężali i apatyczni. Warunki przyrodnicze panujące na obszarach podmokłych rzeczywiście utrudniają kontakt ze światem zewnętrznym, co zdaniem Franklina Thomasa prowadziło do „społecznej stagnacji” ich mieszkańców. Wiele wskazuje jednak na to, że deprecjonowanie ludów zamieszkujących obszary podmokłe to zjawisko powszechne, złożone i nie tak niewinne, jak ignorancja, o którą można byłoby podejrzewać kompozytora tego wciąż popularnego w Polsce tanga. Referat ten będzie próbą wyjaśnienia przyczyn niechęci człowieka do mokradeł, a tym samym – „odczarowania” Polesia.
Sławomir Łotysz, historyk techniki i historyk środowiskowy, profesor w Instytucie Historii Nauki Polskiej Akademii Nauk. Autor książek „Pińskie błota. Natura, wiedza i polityka na polskim Polesiu do 1945 roku (Kraków: Universitas 2022) oraz „Fabryka z darów. Penicylina za żelazną kurtyną, 1945-1954 (Warszawa: Aspra 2020).
Link do spotkania w aplikacji MS Teams: