Informacje o projekcie

Tytuł projektu: Badanie pochodzenia i użytkowania obsydianu w neolicie na terenie Polski

Numer projektu: NCN OPUS 15 2018/29/B/HS3/01540

Kierownik projektu: dr Dagmara H. Werra

Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Źródło finansowania projektu: Narodowe Centrum Nauki

Kontakt:

e-mail: werra@iaepan.edu.pl
telefon (22) 620-28-81 do 86

Wykonawcy:

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

Charakterystyka

Obsydian, szkło wulkaniczne, był jedną z najlepszych skał krzemionkowych wykorzystywanym przez społeczności pradziejowe do wytwarzania rożnego rodzaju narzędzi. Ze względu na ich unikatowy geochemiczny skład, tzw. „fingerprints”, możliwe jest określenie charakterystycznych cech dla danego źródła geologicznego obsydianu za pomocą różnych metod instrumentalnych. Dzięki temu możliwe jest dokonanie porównania cechy zabytków obsydianowych w celu ustalenia najbardziej prawdopodobnego miejsca pochodzenia dla surowca z którego został wykonany. Uzyskane wyniki pozwalają na przeprowadzenie interpretacji dotyczących funkcjonowania przeszłych społeczności pradziejowych.

W projekcie zaplanowano szereg analiz, między innymi badanie metodą EDXRF. Uzyskane w ten sposób wyniki pozwolą na przybliżenie zagadnień związanych z dostępem do złóż i kontrolą terenu, jak również dotyczących specjalizacji i użytkowania obsydianu. Rezultaty tych analiz przede wszystkim umożliwią śledzenie dystrybucji obsydianowych wytworów, badanie zagadnień związanych z ich pozyskiwaniem, wymianą oraz kontaktami wspólnot pradziejowych.

Najstarsze ślady użytkowania obsydianu przez społeczności pradziejowe na ziemiach Polskich datowane są na środkowy paleolit. W paleolicie i mezolicie mamy ślady obecności pojedynczych okazów w inwentarzach, z bardzo rzadkimi przykładami liczniejszej obecności wytworów obsydianowych (np. Rydno, kopalni ochry). Dramatyczny wzrost użytkowania obsydianów zaczyna się wraz z przybyciem na ziemie polskie pierwszych społeczności neolitycznych.

W ramach projektu zaplanowano przeprowadzenie analiz technologiczno-morfologicznych, które będą połączone z metodą składanek oraz z analizą wagową. Zostanie to wykonane w celu ustalenia w jaki sposób neolityczne wspólnoty użytkowały obsydian. Pozwoli to również na zbadanie czy stosowano odmienne technik łupania w odniesieniu do użytkowania innych surowców. Posłuży także do przeanalizowana w jakie formie obsydian docierał na stanowisko: czy dotaczany był w formie naturalnych konkrecji i był obrabiany na stanowisku, czy też w postaci gotowych narzędzi czy półsurowca, a jeżeli tak to jakie narzędzia były preferowane. Poziom ten zostanie rozbudowany o badania traseologiczne. Zostaną przeprowadzone w celu określenia jakie było przeznaczenie wytworów obsydianowych, i czy jest ono różne do użytkowana narzędzi krzemiennych. W celu ustalenie źródła pochodzenia wytworów i ich chronologii planowane jest przeprowadzenie serii analiz metodą fluorescencji rentgenowskiej (energy dispersive X-ray fluorescencje–EDXRF). Jest to niedestrukcyjna metoda pozwalająca na badanie okazów nawet o niewielkich rozmiarach. Metoda pozwala na określenie charakterystycznego składu danego okazu i pozwoli na ustalenie źródła jego pochodzenia.

Zaplanowano również przeprowadzenie po raz pierwszy dla materiałów z Polski datowanie metodą hydratacji obsydianu. Metoda ta pozwala na ustalenie chronologii okazów. Dodatkowo na tym poziome zaplanowano przeprowadzenie datowanie metoda radiowęglową, w celu ustalenia chronologii stanowisk, z który pochodzi obsydian, a które nie były dotychczas datowane.

Analiza tak dużego zbioru obsydianów pozwoli po raz pierwszy na tak szeroką skalę na uzyskanie wyobrażenia o dystrybucji i użytkowaniu tego surowca w neolicie na terenie Polski oraz porównanie na szerszym tle. W rezultacie uzyskamy obraz dynamiki kontaktów społeczności pradziejowych i wymiany obsydianów, jak zmieniał się w czasie (m.in. dzięki datowaniu metodą hydratacji obsydianów oraz datowaniu radiowęglowemu). Projekt pozwoli również na zbadanie zagadnienia specjalizacji i technologii użytkowania tego surowca. Będzie możliwe rozpatrzenie kwestii dotyczących w jakim zakresie wykorzystywany był ten surowiec z poszczególnych złóż i jak zmieniał się dostępu do nich. Przyczyni się do rozwoju wiedzy na temat przeszłych społeczności pradziejowych – o ich wzajemnych kontaktach i znaczenia wytworów importowanych.

Publikacje:

Werra, D. H., Hughes, R. E., Nowak, M., Vizdal, M. i Gačková, L. (2021) Obsidian Source Use within the Alföld Linear Pottery culture in Slovakia, Sprawozdania Archeologiczne, 73(1), 331-369. doi: 10.23858/SA/73.2021.1.2615.

Werra, D.H., Woźny, M. and Trela-Kieferling, E. (2022) The investigations of obsidian in Poland – the beginning. In: Walking Among Ancient Trees. Studies in Honour of Ryszard Grygiel and Peter Bogucki. M. Grygiel and P. Obst (eds.), 521-532. Łodź: Wydawnictwo Fundacji Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego No. 31, Łódź 2022: Fundacja Badań Archeologicznych Imienia Profesora Konrada Jażdżewskiego and Muzeum Archeologiczne i Etnograficzne w Łodzi (alternatively Profil-Archeo Publishing House), ISBN 978-83-948140-9-0.

Kiosak, D., Kotova, N., Demchenko, O., Bardeckyi, A. and Werra, D. H. 2023. Verifying the chronology of Ukrainian Neolithic,  Praehistorische Zeitschrift, 98(2), 419-436. https://doi.org/10.1515/pz-2022-2058

Moskal-del Hoyo, M., Korczyńska-Cappenberg, M., Kenig, R., Rauba-Bukowska, A., Roffet-Salque, M., Maule, Ch. A., Werra, D. H., Hughes, R. E., Kapcia, M., Wilczyński, J., Czekaj-Zastawny, A., Głód, A. and Nowak, M. 2024. An Early Neolithic house in the Foothills: A case study of pottery and lithic artefacts from the Biskupice site 18 (Wieliczka Foothills, southern Poland). Journal of Archaeological Science: Reports, Volume 53, 104346. https://doi.org/10.1016/j.jasrep.2023.104346.

Konferencje:

International Obsidian Conference 2019, 27–29 May 2019, Sárospatak (Hungary): Dagmara H. Werra, Investigation of the sources and uses of obsidian during the Neolithic in Poland – preliminary review ;

26th EAA Virtual Annual Meeting 24-30 August 2020; Dagmara H. Werra, Richard E. Hughes, Import – gift – equivalent? Investigating the significance of obsidian during the Neolithic in Poland;

International Obsidian Conference 2021; 30.04-02.05.2021; Dagmara H. Werra, Richard E. Hughes, Marcin Szeliga, Geochemical and Technological Characterization of Obsidian Artefacts from the Neolithic Site of Opatów in Southeast Poland;

UISPP XIX World Congress - Meknes; 2-7.09.2021; Dagmara H. Werra, Marzena Woźny, Siliceous rocks mining, using and identification -short overview of a history of archaeological friendship between humanities and natural sciences;

27th EAA Annual Meeting (Kiel Virtual, 2021);6-11.09.2021; Dagmara H. Werra, Richard E. Hughes, Mark Nowak, Marián Vizdal, Lýdia Gačková; Alföld Linear Pottery Culture Communities in Eastern Slovakia (the North-Eastern Carpathian Basin) in the Light of Obsidian Source Use;

Summer School of Archaeology 2022, August 22–26, 2022; Eastern Slovakia, Tokaj Region; Dagmara H. Werra, Piotr Werens;  Let's make tools not war. On the sources and uses of obsidian by prehistoric communities; https://www.castrum-zemlun.site/;

28th EAA Annual Meeting (Budapest, 2022); 31 August - 3 September 2022; Dagmara H. Werra, Marcin Szeliga, Katarzyna Pyżewicz; Value, Significance and use of ‘exotic’ materials – in view of the presence of obsidian on Neolithic sites in Poland;

7th Arch_RNT Archaeological Research & New Technologies, Kalamata, Greece,6 to 8 October 2022; M. Moskal-Del Hoyo, A. Rauba-Bukowska, R. Kenig, M. Roffet-Salque, C. Maule, D. H. Werra, M. Nowak, A. Czekaj-Zastawny and M. Korczyńska; A study of pottery and obsidians from an Early Neolithic house in the foothills: A case study of the Biskupice Site 18 (Wieliczka Foothills, Southern Poland);

29. stretnutie východoslovenských archeológov v Zemplínskom Múzeu v Michalovciach; 23 listopada 2022, Michalovce, Słowacja; Dagmara H. Werra, Richard E. Hughes, Marek Nowak, Marián Vizdal and Lýdia Gačková; Pochodzenie zabytków obsydianowych z wybranych stanowisk wczesnego neolitu na wschodniej Słowacji;

Przeszłość ma przyszłość! / The Past Has a Future! 4. Konferencja naukowa Wydziału Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego (13-17.03.2023); Dagmara H. Werra, Marcin Szeliga, Katarzyna Pyżewicz: Pochodzenie i wykorzystanie obsydianu w neolicie ziem polskich – na przykładzie materiałów z Opatowa, Polska południowo-wschodnia;

International Obsidian Conference, 3-6 July 2023, Metroplaza (Engaru Town), Japan; Dagmara H. Werra, Marcin Szeliga, Richard E. Hughes, and Rafał Siuda: Technological analysis and geochemical characterization of obsidian artefacts from the Neolithic sites from Poland: An overview; Dagmara H. Werra, Katarzyna Pyżewicz, and Jolanta Małecka-Kukawka: The use of obsidian by Neolithic communities in the light of the use-wear analysis: A few observations from Poland;

XXth UISPP World Congress, September 5-9, 2023 West University of Timișoara, Romania; Dagmar H. Werra, Anna Sokólska-Majchrzak: Differentiation of siliceous rocks used by Final Paleolithic communities in the Vistula River basin; Dagmar H. Werra: Relationship between the settlements and the outcrops in the light of the extraction, exchange, and use of obsidian;

XXXVIII Lubelska Konferencja Badania Archeologiczne w Polsce: Środkowowschodniej, Zachodniej Białorusi i Ukrainie, Lublin-Zamek, 6-7 listopada 2023 r.; Dagmara H. Werra, Marcina Szeliga, Katarzyna Pyżewicz, Richard Hughes: Neolityczny inwentarz obsydianowy z Opatowa w świetle wyników najnowszych analiz technologicznych, funkcjonalnych i geochemicznych;

Piszą o nas:

Nauka w Polsce: Szymon Zdziebłowski, "Smocze szkło" na terenie dzisiejszej Polski było znane już ponad 20 tys. lat temu

Facebook:

XXth UISPP World Congress, September 5-9, 2023 West University of Timișoara, Romania

Armenia

Prof. Katsunori Takase - lecture and workshop

Informacje o projekcie

Tytuł projektu: Autopercepcja kobiet uchodźczyń w Polsce w kontekście stereotypów i tradycyjnych ról płciowych oraz ich wpływ na tożsamość i adaptację kulturową

Numer projektu: 2014/15/B/HS3/2462

Kierownik projektu: dr Katarzyna Kość-Ryżko

Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Źródło finansowania projektu: Narodowe Centrum Nauki, 2014-2016

Kontakt:

e-mail: katarzyna.kosc.ryzko@etnolog.pl
telefon (22) 620-28-81 do 86

Wykonawcy:

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk

Charakterystyka

1. Cel prowadzonych badań/hipoteza badawcza

Cel badań/ Hipoteza
Zamierzeniem projektu jest analiza przebiegu pracy nad własną tożsamością kobiet uchodźczyń mieszkających w Polsce oraz sposobu, w jaki odzwierciedla się to w ich języku samoopisu i konstruowanej przez nie narracji biograficznej. Kluczowym zagadnieniem są kategoryzacje używane na określenie swojego statusu sprzed ucieczki i obecnie. Zależy mi na poznaniu zależności między konstruowanym przez uchodźczynie obrazem samych siebie przejawiającym się w codziennym funkcjonowaniu i interakcjach z otoczeniem, rolą poprzedniej kultury (zwłaszcza dysonansu wywołanego normami i oczekiwaniami mającymi źródło w stereotypach i kulturowych wzorach funkcjonowania w zależności od płci) a procesem akulturacji i ich wpływem na zmiany tożsamościowe. Pytanie badawcze dotyczy wpływu, jaki na kształtowanie się tożsamości kobiet uchodźczyń ma sytuacja, w której się znalazły i fakt, że sąuchodźczyniami/ uciekinierkami, które porzuciły swoje własne środowisko kulturowe. Zależy mi na poznaniu roli ich kultury pochodzenia w samopostrzeganiu się oraz stereotypizacji (również „auto-"), niskiej samoocenie i poczuciu nastygmatyzowania. Kluczem do poznania modeli tożsamościowych kobiet i ich obrazów siebie będą relacje biograficzne opracowane zgodnie z podejściem narracyjno-dyskursywnym (Taylor 2001). Hipotetycznie zakładam, że „lustrem", w którym najczęściej przeglądają się kobiety uchodźczynie, nie jest wcale „lustro społeczne" (Ch. Whitehead 2001) odzwierciedlające opinie i przekonania funkcjonujące w społeczności przyjmującej, ale „krzywe zwierciadła" ich własnych kultur - zniekształcające wizerunek, determinujące samookreślenie i utrudniające akulturację.

2. Zastosowana metoda badawcza/metodyka

Metoda badawcza
W celu realizacji podjętego tematu planuję wykorzystać metody etnograficzne (wywiady, obserwacja uczestnicząca), audiowizualne (analiza dokumentacji fotograficznej i wideo) oraz psychologiczne (Test Nadziei Podstawowej - kwestionariusz BHI-12).
Szczegółowej analizie poddaję „językowy obraz siebie" kobiet uchodźczyń i jego wpływ na konstruowanie nowej tożsamości w zmienionych warunkach oraz adaptację kulturową. W celu analizy wykorzystuję syntetyczne podejście narracyjno-dyskursywne (S. Taylor, N. Edley, M. Wetherell), odwołuję się do teoretycznych i metodologicznych założeń przyjętych na gruncie antropologii kulturowej, socjologii i psychologii społecznej m.in.: teorii social mirrors (Ch. Withehead), jaźni odzwierciedlonej (F. Znaniecki, Ch. Cooley), podzielanych zasobów dyskursywnych i repertuarów interpretacyjnych (J. Bruner, N. Edley), pojęcia problematycznych tożsamości (M. Wetherell, M. Fricker), teorii postrzegania siebie (N. Goldstein, R. Cialdini), językowego obrazu świata (L. Wittgenstein, B. L. Whorf, A. Wierzbicka, J. Bartmiński) oraz interakcjonizmu społecznego (E. Goffman).

3. Wpływ spodziewanych rezultatów na rozwój nauki, cywilizacji, społeczeństwa

Wpływ rezultatów
Studia badawcze poświęcone proponowanej tematyce są nowatorskie ze względu na interdyscyplinarność, społeczne znaczenie i możliwość praktycznych implementacji w sektorze edukacyjnym i administracyjnym oraz stworzenie rekomendacji dla instytucji współpracujących z cudzoziemcami. Efekt końcowy projektu poza monografią, artykułami i referatami na konferencjach przewiduje praktyczne zastosowanie wniosków z badań przez działaczy i wolontariuszy ze stowarzyszeń pomagających cudzoziemcom, pracowników ośrodków uchodźczych, instytucji urzędowych, nauczycieli itp. Planuję również przygotować i poprowadzić szkolenie dla pracowników organizacji pozarządowych na temat sytuacji uchodźczyń w Polsce, ich trudności adaptacyjnych i możliwości udzielenia im wsparcia. Ponadto, efekty przeprowadzonych badań mogą zostać w przyszłości wykorzystane do podjęcia studiów nad tym zagadnieniem w innych kontekstach, co jest ważne dla celów realizowania integracji europejskiej.

Publikacja

 
Przedstawiamy Państwo prace, która powstała w efekcie kilkuletnich badan prowadzonych w środowisku uchodźczyń oraz migrantek przymusowych zamieszkałych w Polsce i pochodzących przede wszystkim z azjatyckiej części byłego ZSRR. Ich realizacja była możliwa dzięki finansowaniu uzyskanemu z Narodowego Centrum Nauki w ramach konkursu OPUS na autorski projekt zatytułowany „Autopercepcja kobiet uchodźczyń w Polsce w kontekście stereotypów i tradycyjnych ról płciowych oraz ich wpływ na tożsamość oraz adaptacje kulturowa”.

Informacje o projekcie

Tytuł projektu:Odnawianie tradycyjnych więzi kulturowych w rejonach przygranicznych. Reaktywacja himalajskich szlaków handlowych pomiędzy Indiami a Tybetem (Chinami)

Kierownik projektu: dr Rafał Beszterda

Jednostka prowadząca projekt: IAE PAN
Źródło finansowania projektu: NCN (MNiSW) nr projektu 1769/B/H03/2008/34

Wykonawcy

Jednostki zaangażowane w projekt:

Nazwa jednostki: Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej UAM, Zakres obowiązków: współpraca (na wszystkich etapach realizacji projektu).

Osoby zaangażowane w projekt:

Imię i nazwisko: dr Rafał Beszterda
Zakres obowiązków: kierownik

Imię i nazwisko: dr Przemysław Hinca
Zakres obowiązków: pomoc i autonomiczne prowadzenie badań terenowych na wyznaczonych obszarach oraz analiza zgromadzonych materiałów

Charakterystyka

Cel główny projektu:

Uchwycenie współczesnej sytuacji i zmian kulturowych dotyczących społeczności zamieszkujących pogranicze Indii i TAR (Chin), w związku z ponownym otwarciem przejść granicznych i wznowieniem lokalnej wymiany handlowej.

Cele szczegółowe projektu:

Zgromadzenie i opracowanie materiałów dotyczących dynamiki ekonomicznej i kulturowej w odniesieniu do regionów i populacji zamieszkujących trzy indyjskie okręgi himalajskie - Pithoragarh (stan Uttarakhand, przełęcz Lipulekh); Kinnaur (stan Himaćal Pradeś, przełęcz Szipki); okręg wschodni (stan Sikkim, przełęcz Natu). Cząstkowe cele projektu obejmowały kwestie związane z trwaniem i pamięcią tradycji działań handlowych i ich lokalnej specyfiki: asortymentu towarowego, języków wymiany, więzów grupowych - także ponad granicznych, umów pisemnych i ustnych zawieranych pomiędzy handlującymi, a także ponad pokoleniowych więzów rodzinnych. Osobny, rozbudowany dział wykonywanych prac dotyczył relacji polityczno-ekonomiczno-organizacyjnych pomiędzy kupcami a lokalnymi, regionalnymi, stanowymi i centralnymi reprezentacjami władz.

Działania prowadzące do osiągnięcia celów:

Przez cały okres realizacji projektu gromadzono różnorodne materiały zastane. Ponadto w tracie realizacji przewidziano trzy dwumiesięczne etapy prac terenowych w celu wytworzenia danych pierwotnych, głównie pozyskiwanych za pomocą technik obserwacyjnych, wywiadów i sporządzania dokumentacji. Wszystkie dane są triangulacyjnie analizowane z zastosowaniem spiralnego powracania do poszczególnych wątków ekonomicznych i kulturowych.

Planowane rezultaty:

Rezultaty planowane są tożsame z osiągniętymi. Ustalono zakres dynamiki zmian gospodarczych i kulturowych na wyznaczonych terytoriach.

Aktualności:

Konferencje

2011 Organizator i sekretarz Międzynarodowej Konferencji Himalayan meeting places: trade, pilgrimage and cultural encounters (27-29.04). Wystąpienie pt. Contemporary Himalayan Indo-Tibetan trade in comparative perspective. Preliminary report. Organizator: Komisja do Badania Wschodu KNE PAN oraz KEiAK UMK
2010 Konferencja Rozwój a Kultura. Perspektywy poznawcze i praktyczne. Wystąpienie pt. Ludność himalajska wobec gospodarczych wzorców pan-indyjskich. Lokalny wymiar procesów globalizacyjnych (21-23.10) Organizator KNE PAN, IEiAK UAM oraz ZE IAE PAN
2009 Współorganizator Międzynarodowej Konferencji Antropologia polityki i polityka w antropologii, Będlewo. Wystąpienie pt. Polityczne uwarunkowania himalajskiego handlu przygranicznego. Organizator IEiAK UAM oraz IAE PAN

Publikacje

Rafał Beszterda, Polityczne uwarunkowania himalajskiego handlu przygranicznego, Antropologia a polityka, vol. II, [w:] W. Dohnal, A. Posern-Zieliński (red.), IAE PAN, KNE PAN, Warszawa 2011, ss. 78-102.
Rafał Beszterda, Himalajskie szlaki handlowe pomiędzy Indiami a Tybetem (monografia, w przygotowaniu- przewidywany druk - początek 2014).
Rafał Beszterda, Współczesne zmiany kulturowe w indyjskich Himalajach (monografia, w przygotowaniu- przewidywany druk - koniec 2014).

Informacje o projekcie

Tytuł projektu: Archeometalurgia miedzi. Karpackie ośrodki metalurgiczne we wczesnej epoce brązu.

Kierownik projektu: Urszula Bugaj

Jednostka prowadząca projekt IAE PAN
Źródło finansowania projektu: NCN, 2013-2015

Wykonawcy

Jednostki zaangażowane w projekt:

Nazwa jednostki: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Nazwa jednostki: Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Materiałowej
Nazwa jednostki: Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Wydział Geologii; Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii

Osoby zaangażowane w projekt:

Imię i nazwisko: Urszula Bugaj, Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Zakres obowiązków: nadzór merytoryczny i koordynacja prowadzonych badaniami - ukierunkowanie ustaleń klucza doboru zabytków i złóż do analiz, dobór zabytków do kolejnych etapów analiz przy uwzględnieniu wyników analiz wstępnych interpretacja wyników analiz w kontekście przemian społeczno kulturowych wczesnej epoki brązu w Europie Środkowej opracowanie metodyki badań metalurgicznych we współpracy z pozostałymi członkami zespołu badawczego projektu przygotowanie tekstu do publikacji.

Imię i nazwisko: Halina Garbacz, Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Materiałowej
Zakres obowiązków: inżynieria materiałowa: określenie składu chemicznego, fazowego oraz jednorodności mikrostruktury badanych obiektów, ustalenie wytycznych do badań złóż dotyczących głównych składników stopowych, domieszek i zanieczyszczeń, opis właściwości mechanicznych materiałów, z których wykonane są zabytki w oparciu o pomiary twardości - informacje istotne z punktu widzenia odtworzenia procesu technologicznego, interpretacja wyników analiz materiałowych opracowanie nowych założeń metodycznych archeometalurgii we współpracy z geologami i archeologami z zespołu badawczego powołanego do realizacji projektu

Imię i nazwisko: Zdzisław Hensel, Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Zakres obowiązków: sporządzenie wytycznych do badań złóż i zabytków metalowych wspólnie z pozostałymi członkami zespołu; analiza porównawcza wyników badań chemicznych

Imię i nazwisko: Sławomir Ilnicki, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Wydział Geologii; Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii
Zakres obowiązków: geochemia, mineralogia, petrologia: interpretacja wyników analiz geologicznych; opracowanie nowych założeń metodycznych archeometalurgii we współpracy z archeologami i inżynierami materiałowymi z zespołu badawczego powołanego do realizacji projektu.

Imię i nazwisko: Krzysztof Nejbert, Uniwersytet Warszawski, Wydział Geologii, Wydział Geologii; Instytut Geochemii, Mineralogii i Petrologii
Zakres obowiązków: geochemia, mineralogia, petrologia: interpretacja wyników analiz geologicznych; opracowanie nowych założeń metodycznych archeometalurgii we współpracy z archeologami i inżynierami materiałowymi z zespołu badawczego powołanego do realizacji projektu.

Imię i nazwisko: Michał Auch, Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Zakres obowiązków: analiza statystyczna wyników badań chemicznych przedmiotów metalowych.

Imię i nazwisko: Tomasz Onyszczuk, Politechnika Warszawska, Wydział Inżynierii Materiałowej
Zakres obowiązków: czyszczenie laserowe i analiza chemiczna zabytków archeologicznych wykonanych z miedzi i jej stopów.

Charakterystyka

Cel projektu:

Projekt jest zamierzeniem ściśle multidyscyplinarnym. Jego naukowym celem jest:

opracowanie metodyki badawczej archeometalurgii w oparciu o uwarunkowania środkowoeuropejskiej wczesnej epoki brązu, przy wykorzystaniu nowoczesnych metod charakteryzowania mikrostruktury, analizy składu chemicznego i fazowego stosowanych w inżynierii materiałowej oraz najnowszych rozwiązań w zakresie analiz izotopów Pb i Cu, a także charakterystyki mineralogicznej i geochemicznej rud i żużli wykonywanych w trakcie badań geologicznych;
opracowanie skutecznego programu badawczego - ustalenie nowych, uniwersalnych procedur badawczych od momentu pobierania próby ze złoża do identyfikacji surowca, z którego został wykonany zabytek - do wykorzystania w przyszłych badaniach nad proweniencją przedmiotów wykonanych z miedzi i jej stopów

Stworzenie "unikatowego warsztatu badawczego" w oparciu o powołany, interdyscyplinarny zespół specjalistów, umożliwi przeprowadzenie kolejnych etapów badań archeometalurgicznych o ustalonej już strategii. Po sprawdzeniu skuteczności i odpowiednim doborze metod analizy będzie można dokonać identyfikacji złóż miedzi i surowca użytego do wykonania zabytków (w ramach kolejnego projektu badawczego).

Harmonogram projektu:

Badania wstępne
Analizy złóż miedzi
Analizy zabytków metalowych
Opracowanie i interpretacja wyników analiz

Rezultaty:

Tworzenie nowego warsztatu - z punktu widzenia humanistyki - przebiega przede wszystkim w oparciu o zmianę i kreowanie nowych perspektyw badawczych oraz zmianę tradycyjnego sposobu myślenia. Jednym ze sposobów dotarcia do nowych rozwiązań jest przeprowadzenie kompleksowych badań multidyscyplinarnych.

Informacje o projekcie

Tytuł projektu: Technologia i chronologia najstarszych naczyń glinianych w dorzeczu górnej Wisły (VI/V tys. BC)

Kierownik projektu: dr Agnieszka Czekaj-Zastawny

Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Źródło finansowania projektu: Narodowe Centrum Nauki w Krakowie nr projektu N N109 181040

Kontakt:

email: aczekajzastawny@gmail.com
IAE PAN, Kraków tel.: 12 422 29 05

Wykonawcy

Jednostki zaangażowane w projekt:

Nazwa jednostki: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Zakres obowiązków: jednostka prowadząca projekt
Nazwa jednostki: Archeometria (http://www.archeometria.pl), Zakres obowiązków: wykonanie specjalistycznych analiz mineralogiczno-petrograficznych i fizyko-chemicznych
Nazwa jednostki: Poznańskie Laboratorium Radiowęglowe, Zakres obowiązków: wykonanie datowań 14C

Osoby zaangażowane w projekt:

Imię i nazwisko: dr Agnieszka Czekaj-Zastawny
Zakres obowiązków: kierownik projektu; koordynacja projektu, interpretacja wyników analiz, sporządzenie tekstu monografii

Imię i nazwisko: dr Anna Rauba-Bukowska
Zakres obowiązków: wykonanie specjalistycznych analiz mineralogiczno-petrograficznych i fizyko-chemicznych (m.in. szlifów i ich fotografii, analiz planimetrycznych, granulometrycznych, skaningu, analiz porowatości, gęstości, interpretacja wyników)

Charakterystyka

Cel główny projektu:

Rekonstrukcja technologii produkcji naczyń z terenu dorzecza górnej Wisły oraz powiązanie jej rozwoju z poszczególnymi fazami chronologicznymi kultury ceramiki wstęgowej rytej.

Cele szczegółowe projektu:

Powiązanie ewolucji stylistyki naczyń z wynikami datowań 14C,
Prześledzenie prawidłowości w zakresie technologii ceramiki w poszczególnych fazach rozwojowych (analizy technologiczne na seriach prób ceramiki wyłonionych w ramach typów naczyń, w celu zbadania zależności pomiędzy morfologią a technologią ich wytwarzania, pierwotną funkcją poszczególnych form oraz uchwyceniu ewentualnych różnic chronologicznych i terytorialnych, także rekonstrukcji procesu wytwarzania ceramiki, tj. pozyskiwania i wyboru surowców, przygotowania i składu masy ceramicznej, metod lepienia oraz wypalania).

Działania prowadzące do osiągnięcia celów:

Na całość projektu składają się dwa elementy, tj. badania w zakresie chronologii bezwzględnej faz stylistyczno-rozwojowych (datowania 14C) oraz technologii ceramiki.

Stylistyczno-chronologiczne fazy kultury ceramiki wstęgowej rytej powiązane zostaną z wynikami datowań radiowęglowych. W celu wykonania serii dat radiowęglowych dla każdej fazy, do analizy przeznaczono 15 prób z wybranych stanowisk położonych w dorzeczu górnej Wisły.
Odnośnie rekonstrukcji procesu wytwarzania ceramiki prowadzone są analizy technologiczne: mineralogiczno-petrograficzne i fizyko-chemiczne (m.in. analiza szlifów pod mikroskopem polaryzacyjnym, obserwacje (SEM) i analizy (EDS) pod mikroskopem skaningowym, badania własności fizycznych naczyń). Badaniami objęto 195 prób naczyń kultury ceramiki wstęgowej rytej z kilkudziesięciu stanowisk archeologicznych w dorzeczu górnej Wisły.

Harmonogram projektu:

Kwerenda, wykonanie rysunków materiałów zabytkowych oraz dokumentacji pobranych prób
Wykonanie analiz 14C, mineralogiczno-petrograficznych i fizyko-chemicznych
Analiza i synteza wyników badań, przygotowanie tekstu monografii

Rezultaty:

Do podstawowych osiągnięć dotychczasowych badań zaliczyć można:

realizację projektu rozpoczęto w roku 2011. Pobrano wszystkie próby do badań i przekazano do laboratoriów. Obecnie przeprowadzane są kompleksowe analizy. Podstawowe wnioski sformułowane zostaną pod koniec r. 2012.

Planowane rezultaty:

Datowania 14C dla poszczególnych faz stylistyczno-chronologicznych kultury ceramiki wstęgowej rytej w dorzeczu górnej Wisły
Wyniki badań mineralogiczno-petrograficznych i fizyko-chemicznych umożliwiające rekonstrukcję procesu wytwórczego oraz pierwotnej funkcji różnych typów naczyń glinianych kultury ceramiki wstęgowej rytej
Rezultaty powyższych analiz pozwolą na ustalenie bezwzględnych ram periodyzacji wewnętrznej kultury ceramiki wstęgowej rytej i korelację jej rozwoju z sąsiednimi regionami; umożliwią także wskazanie ewentualnych różnic w stylistyce, czy elementach procesu wytwórczego pomiędzy poszczególnymi regionami osadniczymi kultury ceramiki wstęgowej rytej.

Aktualności

Referat na konferencji:

Settlement, Communication and Exchange around the Western Carpathians in European Context International Workshop at the Institute of Archaeology, University of Kraków October 27–28, 2012: Czekaj-Zastawny A., Rauba-Bukowska A. Technology of the oldest vessels in the upper Vistula River basin - imports against the local pottery.

Publikacje

Czekaj-Zastawny A. w druku. Linear pottery culture in the upper Vistula River basin - settlement patterns. In: The domestic space in LBK settlements, Verlag Marie Leidorf
Rauba-Bukowska A. w druku., New data on the distribution of the pottery finds in the LBK settlement at Brzezie 17 in Southern Poland. In: The domestic space in LBK settlements, Verlag Marie Leidorf

Informacje  o projekcie

Tytuł projektu: Między etnicznością a lokalnością. Pogranicza kulturowe w Mołdawii

Kierownik projektu: dr Derlicki Jarosław

Numer projektu: N N109 177234
Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Źródło finansowania projektu: MNiSW

Kontakt:
- e-mail: derlicki@iaepan.edu.pl
- telefon: 22 620 2881

Wykonawcy

Jednostki zaangażowane w projekt:

Instytut Archeologii i Etnologii PAN

Zadania: zbiór materiałów terenowych (wywiadów etnograficznych)

Osoby zaangażowane w projekt:

Imię i nazwisko: dr Derlicki Jarosław
Zakres obowiązków: kierownik, wykonawca

Charakterystyka

Cel główny projektu:

Etnokulturowy krajobraz Mołdawii był tworzony na przestrzeni wielu stuleci. Ścierały się w nim wpływy rumuńskie, tureckie i słowiańskie. Od XVIII wieku do Besarabii zaczęli napływać tzw. zadunajscy przesiedleńcy, głównie Bułgarzy i Gagauzi, którzy z Bułgarii uciekali przed jarzmem tureckim, a także oczekiwali poprawy swego bytu na nowych terytoriach. Na terenie Budziaku, który stał się głównym celem ich osadnictwa wytworzyły się niezwykle interesujące kultury lokalne będące przedmiotem etnograficznych eksploracji prowadzonych w ramach projektu.

Cele szczegółowe projektu:

Celem projektu jest poszukiwanie powiązań między tym, co etniczne, a tym, co lokalne na pograniczu kulturowym, jakim jest Mołdawia. Dodać warto, że jest to teren specyficzny, w którym kwestie etniczne i narodowe kształtują się w sposób unikatowy. Jednocześnie obserwuje się tam pewną płynność tożsamości etniczno-narodowej, która często bywa jedynie sprawą deklaracji, szczególnie w mieszanych społecznościach lokalnych. Obserwacja i badania etnograficzne przeprowadzone w kilku takich społecznościach lokalnych pozwolą odpowiedzieć na fundamentalne pytanie: czym jest etniczność dla społeczności lokalnej, jakie miejsce w niej zajmuje i w jaki sposób się przejawia? Należy pamiętać, że w Mołdawii miały miejsce konflikty na tle etnicznym i narodowym (jeden z nich w Gagauzji). Dlatego też, wyniki przeprowadzonych tam badań mogą rzucić wiele światła na nasze pojmowanie tych zjawisk. Jednocześnie niezwykle interesujące jest funkcjonowanie społeczności mieszanych etnicznie. W jaki sposób określają się jako wspólnota? W jaki sposób przebiega w ich obrębie komunikacja, przekaz i negocjacja znaczeń? Są to zagadnienia bardzo ważne, tym bardziej, że otaczający nas świat jest coraz bardziej zróżnicowany, stając się stopniowo jednym, wielkim pograniczem kulturowym. W projekcie najistotniejsze będą pojęcia etniczności i lokalności oraz pograniczy kulturowych. Należy pamiętać, że na terenach monoetnicznych, zarówno wspólnoty lokalne, jak i kwestie etniczne funkcjonują w sposób odmienny od tych, występujących na obszarach wieloetnicznych i wielokulturowych. Inne są tam wyznaczniki społeczności lokalnej i w inny sposób kształtuje się tożsamość etniczno-narodowa. Z kolei na pograniczach, czynniki te są znacznie bardziej skomplikowane i wielowarstwowe. Bywa tak, że w ramach jednej społeczności wiejskiej istnieje ostry podział etniczny. Bywa i tak, że społeczność lokalna zupełnie nie przywiązuje znaczenia do kryteriów etnicznych. Oznacza to, że kwestie etniczne odciskają swoje piętno na wspólnotach lokalnych i vice-versa.

Działania prowadzące do osiągnięcia celów:

Etnograficzne badania terenowe (5 wyjazdów po 10-15dni) na terenie autonomii gagauskiej – Gagauz Yeri – w Mołdawii. Rozmowy z jej mieszkańcami, prowadzone według ustalonego kwestionariusza zawierającego pytania o kwestie etniczne i lokalne. Kwerendy w mołdawskich bibliotekach oraz współpraca z pracownikami Akademii Nauk Mołdowy. Publikacja monografii poświęconej wspomnianym zagadnieniom.

Harmonogram projektu:

Zadanie 1. Terenowe badania etnograficzne (5 wyjazdów) i opracowanie zebranych materiałów, miesiące: 1-21.
Zadanie 2. Analiza opracowanych materiałów i przygotowanie monografii, miesiące: 1-45.

Rezultaty:
Osiągnięte rezultaty:

Zbiór ponad 90 wywiadów etnograficznych,
Publikacja monografii: Między etnicznością a lokalnością. Pogranicze bułgarsko-gagauskie w Besarabii, red. J. Derlicki, IAE PAN, 2012.

Planowane rezultaty:

Zbiór materiałów terenowych i publikacja monografii

Publikacje

Między etnicznością a lokalnością. Pogranicze bułgarsko-gagauskie w Besarabii, red. J. Derlicki, IAE PAN, 2012