• Polski
  • English
  • AA+A++
Dr Ewa Baniowska-Kopacz

Dr Ewa Baniowska-Kopacz

Ośrodek: Ośrodek Etnologii i Antropologii Współczesności

 

ewa.baniowska.kopacz@gmail.com

 

Zainteresowania badawcze

 

Ramy chronologiczne moich zainteresowań obejmują okres od połowy XIX wieku do współczesności. Etnograficzne badania terenowe prowadzone były głównie na obszarach górskich w Polsce: w Beskidzie Śląskim, Żywieckim, na Podhalu, a także na obszarze Wielkiej Niziny Węgierskiej w Zsombo koło Szeged. Główne kierunki prowadzonych badań, to przemiany kultury społeczności lokalnych – wiejskich, małomiasteczkowych i miejskich, zagadnienia współdziałania i pomocy wzajemnej (temat zakończony napisaniem rozprawy doktorskiej), społeczności w sytuacjach klęsk elementarnych, pogranicza kulturowe oraz współczesne kreowanie wizerunków małomiasteczkowych społeczności lokalnych.

 

Prace realizowane w ostatnich latach skupiały się na analizie relacji zachodzących między dziedzictwem kulturowym danej społeczności lokalnej, a kreowanym „brandem” miasta, które ta społeczność zamieszkuje. Obydwa badane pola odnoszą się do uzewnętrznionej, wyrażanej w symbolach tożsamości danej społeczności, jednakże pierwsze odnosi się do tożsamości ukształtowanej w pewnym procesie historyczno-kulturowym, drugie zaś jest emanacją współczesnych procesów merkantylizacji kultury, a także życia społecznego. Dokonywany wybór elementów wchodzących w skład dziedzictwa kulturowego i kreowania z nich marki jako zewnętrznego znaku społeczności jest również manifestacją wartości kulturowych, które w sposób szczególny mają charakteryzować społeczność.

 

Wybrane publikacje

 

Artykuły w czasopismach

 

Baniowska E. (2006). Pogranicze jako strefa kulturowa. Przykład beskidzkiego pogranicza Małopolski i Śląska, Tanulmányok a magyarországi bolgár, görög, lengyel, örmény, ruszin nemzetiség néprajzából, 6, 65-78 [Wydawnictwo Magyar Néprajzi Társaság Hungarian Ethnographical Society Budapest] / A hatarsav mint kulturalis terulet, Tanulmáyok a Magyaroszági Bolgár, Gőrőg, Lengyel, Őrmény, Ruszin Nemzetiségek Neprajzából – Studies on the Ethnology of Armenian, Bulgarian, Greek, Polish and Rusinian Minorities in Hungary, 6, 79-88.

 

Baniowska-Kopacz E. (2008). Współdziałanie i pomoc wzajemna a współczesna społeczność społeczność wiejska, Tanulmányok a magyarországi bolgár, görög, lengyel, örmény, ruszin nemzetiség néprajzából, 7, 163-178 [Wydawnictwo Magyar Néprajzi Társaság Hungarian Ethnographical Society Budapest] / Együttműködés és kölcsönös segítés a mai falusi társadalomban, Tanulmáyok a Magyaroszági Bolgár, Gőrőg, Lengyel, Őrmény, Ruszin Nemzetiségek Neprajzából – Studies on the Ethnology of Armenian, Bulgarian, Greek, Polish and Rusinian Minorities in Hungary, 7, 179-190.

 

Baniowska-Kopacz E. (2012). Exchange Theory in the Light of Cooperation and Mutual Assistance / Teoria wymiany w kontekście współdziałania i pomocy wzajemnej, Analecta Archeologia Ressoviensia, Space – Power – Religion / Przestrzeń – Władza – Religia, 6, 271-295 / 296-315.

 

Baniowska-Kopacz E. (2012-2013). „From pestilence, famine, fire...” – rural communities and elementary disasters, Ethnologia Polona, 33-34, 165-183.

 

Baniowska-Kopacz E. (2014). Co-operation and mutual assistance in the Beskid borderland of Lesser Poland and Silesia, Ethnologia Polona, 35, 213-223.

 

Baniowska-Kopacz E. (2014). Folk Architecture of Podhale Region, Ethnologia Polona, 35, 81-101.

Baniowska-Kopacz E. (2014). U progu niepodległości. Zamek prezydencki w Wiśle – zmienne znaczenia, Journal of Urban Ethnology, 12, 53-67.

Baniowska-Kopacz E. (2016). Architektura a kształtowanie tożsamości Śląska Cieszyńskiego około I wojny światowej. W: B. Soukupová, R. Godula-Węcławowicz, G.E. Karpińska, et alii (red.) [E. Baniowska-Kopacz, P. Damohorská, I.L. Juhász, E. Lesiewicz, E. Nowicka, R. Sedláková, Z. Skořepová, L. Trubačová, T. Węcławowicz], Lidé a Mĕsta ve Velkých Válkách. Pohled Etnologa (Antropologa) / Społeczeństwo Miasta w Kontekście I i II Wojny Światowej. Spojrzenie Antropologa, Urbánní Studie, 10, 45-53 [Fakulta humanitních studií Univerzity Karlovy, Praha].

 

Baniowska-Kopacz E. (2017). Społeczność lokalna i trauma klęski elementarnej. W: B. Soukupová, R. Godula-Węcławowicz, et alii (red.), Národy – Mésta – Lidé – Traumata, Urbánní Studie, 12, 97-104 [Fakulta humanitních studií Univerzity Karlovy, Praha].

 

Rozdziały w monografiach zbiorowych

 

Baniowska E., Jagiełła, K. (2000). Architektura ludowa. W: D. Tylkowa (red.) Podhale. Tradycja we współczesnej kulturze wsi. 171-217, Kraków [J. Kowalska (red.) „Biblioteka Etnografii Polskiej”, 55].

 

Baniowska E. (2003). „Chłopski świat” w świetle ksiąg sądowych wiejskich. W: J. Kowalska, S. Szynkiewicz, R. Tomicki (red.) Czas zmiany, czas trwania. Studia etnologiczne, 117-132, Warszawa [J. Kowalska (red.) „Biblioteka Etnografii Polskiej”, 56].

 

Baniowska E., Szmoniewski B. (2006). Zakopiańskie budownictwo drewniane i jego żydowskie motywy. W: U. Siekacz, W. Mielewczyk (red.) „Żydzi na wsi polskiej” Sesja Naukowa, Szreniawa 26-27 VI 2006 (97-107) Szreniawa, Muzeum Narodowe Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego.

 

Baniowska-Kopacz E. (2011). „Swoi” i „obcy” w społeczności lokalnej. Przykład dialogu w kontekście działań dla wspólnego dobra. W: H. Rusek, A. Pieńczak (red.), Etnologiczne i Antropologiczne obrazy świata – konteksty i interpretacje. Prace ofiarowane Profesorowi Zygmuntowi Kłodnickiemu w 70 rocznicę urodzin (291-300) Cieszyn-Katowice.

 

Baniowska-Kopacz E. (2014). Bliskie i dalekie, czyli co jest ważne... Refleksje z etnologicznych badań na pograniczu śląsko-małopolskim. W: A.W. Brzezińska, J. Schmidt (red.) Regiony i regionalizm w Europie. Badania – Kreacje – Popularyzacje (173-184) [Archiwum Etnograficzne, T. 55]. Polskie Towarzystwo Ludoznawcze.

 

Baniowska-Kopacz E. (2014). Cultural Transgression in Local Scale. Beskid Fragment of the Silesian – Lesser Poland Borderland. W: A. Posern-Zieliński, L. Mróz (red.), Midle Grounds, Ambiguous Frontiers, and Intercultural Spaces (63-76). Poznań: Instytut im. Oskara Kolberga.

 

Baniowska-Kopacz E. (2015). Granica jako miejsce pamięci. Z etnologicznych badań pogranicza śląsko-małopolskiego. W: B. Gediga, A. Grossman, W. Piotrowski (red.) Miejsca pamięci – pradzieje, średniowiecze i współczesność (187-200) Biskupin-Wrocław: Biskupińskie Prace Archeologiczne, 10 – Muzeum Archeologiczne w Biskupinie, Prace Komisji Archeologicznej, 20 – Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Oddział we Wrocławiu.

 

Baniowska-Kopacz E. (2015). Silesia—Stranger/Not Stranger. Creating Regional Identity in the Magazine “Śląsk. Miesięcznik Ilustrowany”. W: War Matters. Constructing Images of the Other (1930s to 1950s), (410-431) Wyd. L’Harmattan.

 

Baniowska-Kopacz E. (2017). Relacje mniejszości i większości: przypadek społeczności Wisły. W: M. Trojan (red.) W kręgu tradycji kulturowych środkowo-wschodniej Europy. Tom poświęcony pamięci Prof. Edwarda M. Pietraszka (75-83). Wrocław: Wydawnictwo Katedry Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Wrocławskiego.

 

Baniowska-Kopacz E. (2018). Relikty dawnej struktury osadniczej a wybrane formy życia społecznego. Przykład z wsi Beskidu Śląskiego. W: A. Przybyła-Dumin, P. Nocuń, K. Fokt (red.) Wieś miniona, lecz obecna. Ślady dawnych wsi i ich badania, (313-332). Chorzów: Wydawnictwo Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie” [„Monografie i Materiały”, 13].

 

Aktualnie prowadzone projekty

 

Wizerunek współczesnej społeczności lokalnej

 

Prace realizowane w ostatnich latach skupiały się na analizie relacji zachodzących między dziedzictwem kulturowym danej społeczności lokalnej, a kreowanym „brandem” miasta, które ta społeczność zamieszkuje. Obydwa badane pola odnoszą się do uzewnętrznionej, wyrażanej w symbolach tożsamości danej społeczności, jednakże pierwsze odnosi się do tożsamości ukształtowanej w pewnym procesie historyczno-kulturowym, drugie zaś jest emanacją współczesnych procesów merkantylizacji kultury, a także życia społecznego. Wybór elementów wchodzących w skład dziedzictwa kulturowego i kreowania z nich marki jako zewnętrznego znaku społeczności jest również manifestacją wartości kulturowych, które w sposób szczególny mają charakteryzować społeczność. Planowana jest publikacja monografii na ten temat.

 

Wybrane ukończone projekty

 

Współdziałanie i pomoc wzajemna we współczesnej wsi karpackiej

 

Wobec coraz częściej obserwowanego merkantylnego stosunku do otaczającej rzeczywistości, postanowiono pytanie o status pomocy wzajemnej we współczesnej społeczności wiejskiej. Instytucja pomocy wzajemnej zdaniem wielu badaczy ma uzasadnienie w sytuacji, gdy mamy do czynienia ze społecznością zamkniętą, w znacznym stopniu izolowaną, obejmującą i regulującą prawie wszystkie funkcje życia społecznego i gospodarczego. Intensyfikacja zmian społecznych i gospodarczo-ekonomicznych, jakie nastąpiły po roku 1989, dająca wprawdzie duże możliwości rozwoju, przyczyniła się jednakże do przemian w sposobie postrzegania gospodarstwa i gospodarowania. Zaistniała sytuacja sprzyjała powrotowi do klasycznego tematu współdziałania i pomocy wzajemnej oraz poszukiwania odpowiedzi na pytanie, jak funkcjonuje (czy jeszcze funkcjonuje) w społecznościach wiejskich instytucja pomocy wzajemnej.

 

Pogranicze jako przestrzeń kulturowa na przykładzie wybranych regionów karpackich

 

Pojęcie pogranicza w sposób naturalny kojarzy się z pojęciem granicy, a więc linii rozdzielającej pewne terytorium. Może nią być granica państwowa czy granica odzwierciedlająca podziały: wewnątrzpaństwowe – administracyjne (województw, powiatów, gmin, poszczególnych gospodarstw, pól, miasta, dzielnic, itd.), regionalne, geograficzne i in. Jednakże pogranicze jest zawsze pewną przestrzenią i może odnosić się zarówno do określonego terytorium, wyposażonego w określone cechy kulturowe, jak i do przestrzeni wyznaczanej symbolicznie, ale może to być także przestrzeń psychologiczna, mentalna. Jest to obszar gdzie zachodzą specyficzne procesy społeczno kulturowe. Eksplorację terenową prowadzono na terenie dwóch sąsiadujących ze sobą gmin, Żywieckiej Milówki i Śląskiej Trójwsi – Istebna, Jaworzynka, Koniaków; badania koncentrowały się na wsiach Kamesznica i Koniaków. Między tymi wsiami przebiega granica wioskowa, na którą nakładała się granica administracyjno-państwowa, regionalno-etnograficzna i historyczna.

 

Członkostwo w organizacjach

 

Polskie Towarzystwo Ludoznawcze