Informacje o projekcie
Tytuł projektu: Społeczności późnomezolityczne i wczesnoneolityczne Pomorza Środkowego
Kierownik projektu: dr hab. Jacek Kabaciński, prof. nadzw. IAE PAN, prof. dr hab. Thomas Terberger
Jednostka prowadząca projekt: IAE PAN, obecnie w ramach Zespołu A.2. „Wczesne etapy cywilizacji człowieka na Niżu Europejskim”
Źródło finansowania projektu:
w latach 2003-2005 Poznańskie Towarzystwo Prehistoryczne, Uniwersytet w Greiswaldzie
w latach 2005-2008 grant MNiSW nr 1 H01H 013 29 pt. "Kultura Ertebolle na Pomorzu Środkowym - chronologia, osadnictwo i relacje z kulturami wczesnego i środkowego neolitu Niżu Polskiego" (Kierownik - J.Kabaciński)
w latach 2009-2010 grant DFG nr TE 259/4-1 pt. „Der steinzeitliche Fundplatz Dąbki bei Darłowo, Polen - Landschaftsveränderung und Innovationen im Küstengebiet zwischen Oder und Weichsel ca. 5000 bis 3500 v.Chr.“ (Kierownik T.Terberger)
w roku 2012 Uniwersytet w Greifswaldzie, IAE PAN
w latach 2012-2014 grant NCN nr 2011/03/B/HS3/04623 pt. "Neolityzacja Pomorza Środkowego - geneza i rozwój kultury pucharów lejkowatych strefy południowego Bałtyku, w końcu V i w pierwszej połowie IV tys. p.n.e." (Kierownik - A. Czekaj-Zastawny).
Wykonawcy
Jednostki zaangażowane w projekt:
Nazwa jednostki: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, Zakres obowiązków: wspomaganie organizacyjne i finansowe
Nazwa jednostki: Uniwersytet w Greifswaldzie, Zakres obowiązków: wspomaganie organizacyjne i finansowe
Nazwa jednostki: Poznańskie Towarzystwo Prehistoryczne, Zakres obowiązków: wspomaganie organizacyjne i finansowe
Nazwa jednostki: Muzeum w Koszalinie, Zakres obowiązków: wspomaganie organizacyjne
Osoby zaangażowane w projekt:
dr hab. Jacek Kabaciński
Zakres obowiązków: współkierowanie projektem, planowanie strategiczne, kierowanie badaniami archeologicznymi, pozyskiwanie funduszy na badania
prof. dr Thomas Terberger
Zakres obowiązków: współkierowanie projektem, planowanie strategiczne, kierowanie badaniami archeologicznymi, pozyskiwanie funduszy na badania
Poniżej w porządku alfabetycznym:
dr Agnieszka Czekaj-Zastawny
Zakres obowiązków: analiza ceramiki importowanej i lokalnej ceramiki neolitycznej, prowadzenie badań wykopaliskowych, pozyskiwanie funduszy na badania
Imię: dr Eva David
Zakres obowiązków: analiza technologiczna narzędzi z poroża i kości
Imię: dr Dietrich Heinrich
Zakres obowiązków: analiza szczątków fauny
Imię: prof. dr Karl-Uve Heusner
Zakres obowiązków: analizy dendrologiczne
Imię: mgr Jolanta Ilkiewicz
Zakres obowiązków: prowadzenie badań wykopaliskowych, konsultacje znalezisk archeologicznych
Imię: prof. dr Arie J. Kalis
Zakres obowiązków: analizy palinologiczne
Imię: mgr Andreas Kotula
Zakres obowiązków: analiza ceramiki późnomezolitycznej (ostrodennej), analiza GIS
Imię: prof. dr. Reinchard Lampe
Zakres obowiązków: analizy geologiczne i geomorfologiczne rejonu stanowiska
Imię: prof. dr hab. Maria Lityńska-Zając
Zakres obowiązków: analiza paleobotaniczna wybranych zabytków z drewna
Imię: prof. dr hab. Daniel Makowiecki
Zakres obowiązków: analiza szczątków ryb
Imię: dr Jutta Meurers-Balke
Zakres obowiązków: analiza palinologiczna
Imię: dr Elena A. Nikulina
Zakres obowiązków: analiza zwierzęcego DNA
Imię: prof. dr hab. Romuald Schild
Zakres obowiązków: geomorfologia stanowisk w Dąbkach
Imię: Dr Urlich Schmölcke
Zakres obowiązków: analiza szczątków fauny
Imię: dr Iwona Sobkowiak-Tabaka
Zakres obowiązków: analiza materiałów krzemiennych
Imię: dr Małgorzata Winiarska-Kabacińska
Zakres obowiązków: analiza traseologiczna i funkcjonalna wytworów krzemiennych
Imię: mgr Mirosława Zabilska
Zakres obowiązków: analiza szczątków ryb
Charakterystyka
Cel główny projektu:
Podstawowym celem projektu jest wieloaspektowe rozpoznanie osadnictwa późnomezolitycznego i wczesnoneolitycznego rejestrowanego w rejonie Dąbek i umieszczenie go w kontekście przemian kulturowych Vi IV tysiąclecia BC strefy pobrzeży zachodniego i południowego Bałtyku.
Cele szczegółowe projektu:
Charakterystyka zasadniczych elementów osadnictwa mezolitycznego i wczesnoneolitycznego na stanowiskach w Dąbkach, w tym szczególnie:
(a) identyfikacja i rozpoznanie form zabudowy osad mezolitycznych i wczesno-neolitycznych oraz identyfikacja funkcjonalna obiektów wziemnych
(b) charakterystyka podstawowych elementów wytwórczości rejestrowanych na stanowiskach, tj. inwentarze krzemienne, ceramiczne, kamienne, zbiory narzędzi wykonanych z poroża, rogu, kości, drewna oraz wyrobów z bursztynu
Rekonstrukcja podstaw utrzymania społeczności późnomezolitycznych i wczesnomezolitycznych, prowadzona w oparciu o szczegółowe studia pozostałości organicznych
Rekonstrukcja przemian środowiska naturalnego na samych stanowiskach jak i w szerszym rejonie ich występowania
Określenie chronologii rejestrowanego w rejonie Dąbek osadnictwa mezolitycznego i neolitycznego
Umiejscowienie osadnictwa z Dąbek i określenie jego roli w ramach przemian kulturowych obserwowanych w V i VI tys. BC na obszarze strefy południowego Bałtyku, i szerzej, wokół wybrzeży Bałtyku i Niżu środkowo-europejskiego
Działania prowadzące do osiągnięcia celów:
Dla realizacji zasadniczych celów projektu począwszy od 2003 roku prowadzone są wieloaspektowe, interdyscyplinarne badania archeologiczne i paleośrodowiskowe, w których zaangażowanych jest w chwili obecnej 20 uczonych z 5 krajów europejskich. Obejmują one zarówno badania wykopaliskowe na obszarach występowania osad późnomezolitycznych i wczesnoneolitycznych (Dąbki 9 i 10) jak i w obrębie zatorfionych obszarów śmietniskowych oraz cały szereg zróżnicowanych analiz specjalistycznych, dotyczących samych zabytków pozyskiwanych w trakcie badań wykopaliskowych, kontekstu ich występowania, chronologii względnej i bezwzględnej oraz środowiskowych uwarunkowań osadnictwa. W kontekście zarejestrowania na obu stanowiskach inicjalnej i wczesnej fazy rozwoju kultury pucharów lejkowatych, w 2011 roku podjęto również badania cmentarzyska kultury pucharów lejkowatych w Borkowie.
Rezultaty:
Do podstawowych osiągnięć dotychczasowych badań zaliczyć można:
Rozpoznanie podstawowych elementów osadnictwa obecnych na stanowiskach Dąbki 9 i Dąbki 10
Ustalenie głównych faz osadniczych obecnych na stanowiskach oraz określenie ich wieku
Wstępne rozpoznanie chronologii i charakteru kontaktów między społecznościami późnomezolitycznymi z Dąbek a niżowymi ugrupowaniami neolitycznymi o genezie naddunajskiej.
Rekonstrukcję środowiska przyrodniczego obszaru występowania stanowisk
Planowane rezultaty:
Przyszłe prace zmierzać będą do:
Uściślenia początku i końca osadnictwa na stanowiskach w Dąbkach
Możliwie szczegółowego odtworzenia procesu przemian kulturowych zachodzących u schyłku V tysiąclecia, które doprowadziły do powstania na tym obszarze kultury pucharów lejkowatych
Charakterystyki procesu transformacji późnych społeczności mezolitycznych w kulturę pucharów lejkowatych, w tym zwłaszcza jego źródłowego udokumentowania oraz odniesienia do północno-, zachodnio- i środkowo-europejskich prowincji kultury pucharów lejkowatych
Pełnego zadokumentowania pozostałości osadniczych w strefie występowania osad wraz z wydzieleniem i charakterystyką stref funkcjonalnych osad
Pełniejszego rozpoznania osadnictwa KPL w regionie, w tym uściślenia chronologii osad i cmentarzysk megalitycznych.
Publikacje
Jacek Kabaciński
2001 The Mesolithic-Neolithic transition in the southern Baltic Coastlands (w:) Fontes Archaeologici Posnanienses 39, s. 129-161.
Jacek Kabaciński, Thomas Terberger, Jolanta Ilkiewicz
2007 Archeologiczne badania późnomezolitycznego osadnictwa w Dąbkach, (w:) W.Rączkowski, J. Sroka (red.) Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej, t. VI, Gmina Darłowo, s. 47-55.
Jacek Kabaciński, Włodzimierz Rączkowski
2007 Zagrożenia dla dziedzictwa archeologicznego w gminie Darłowo (w:) W.Rączkowski, J. Sroka (red.) Historia i kultura Ziemi Sławieńskiej, t. VI, Gmina Darłowo, s. 341-355.
Jacek Kabaciński, Dietrich Heinrich, Thomas Terberger
2009 Dąbki revisited - new evidence on the question of earliest cattle use in Pomerania (w:) S. McCartan, R.Schulting, G. Warren, P. Woodman (reds) Mesolithic Horizons, s. 548-555, Oxbow Books.
Jacek Kabaciński, Thomas Terberger
2009 From Late Hunter-fishers to Early Farmers on the Pomeranian Coast. New research at Dąbki 9, Koszalin District, (w:) J. M. Burdukiewicz, K. Cyrek, P. Dyczek, K. Szymczak (reds) Understanding the Past. Papers offered toStefan K. Kozłowski, Warszawa, s. 165-184.
Thomas Terberger, Sönke Hartz, Jacek Kabaciński
2009 Late hunter-gatherer and early farmer contacts in the southern Baltic - a discussion, (w:) H.Glørstad, Ch. Prescott (reds), Neolithisation as if History Mattered,
Uddevalla, Bricoleur Press,s. 257-298.
Jacek Kabaciński, Jolanta Ilkiewicz, Andreas Kotula, Thomas Terberger
2010 Vom Hecht zum Haustier - die letzten Küstenjäger zwischen Oder und Weichsel, Archäeologie in Deutschland 2010 (2), s. 58-59.
Thomas Terberger, Jacek Kabaciński
2010 The Neolithisation of Pomerania - a Critical Review, (w:) D.Gronenborn, J.Petrasch (reds.) The Spread of the Neolithic to Central Europe, Mainz, s. 375-405.
Jacek Kabaciński
2010 Wytwórcy toporów sprzed 10 tysięcy lat. Badania stanowiska z początków holocenu w Krzyżu Wielkopolskim; www.archeolog.pl/pl1/teksty35/
Jacek Kabaciński, Thomas Terberger
2010 Ostatni łowcy-zbieracze na wybrzeżu południowego Bałtyku - badania archeologiczne w Dąbkach; www.archeolog.pl/pl1/teksty36/
Agnieszka Czekaj-Zastawny, Jacek Kabaciński, Thomas Terberger
2011 Long distance exchange in the Central European Neolithic: Hungary to the Baltic, Antiquity, 85 (2011), s. 43-58.
Jacek Kabaciński, Thomas Terberger
2011 Pots and pikes at Dąbki 9, Koszalin district (Poland) - the early pottery on the Pomeranian coast (w:) S.Hartz, F. Luth, T.Terberger (ed.) Early Pottery in the Baltic-Dating, Origin and Social Context, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission Vol. 89 (2008), s. 361-392.
Jacek Kabaciński, Danuta Król, Thomas Terberger
2011 Early Pottery from the Coastal Site Rzucewo, Gulf of Gdańsk (Poland), (w:) S.Hartz, F. Luth, T.Terberger (ed.) Early Pottery in the Baltic-Dating, Origin and Social Context, Bericht der Römisch-Germanischen Kommission Vol. 89 (2008), s. 393-407.
Agnieszka Czekaj-Zastawny, Jacek Kabaciński, Thomas Terberger
2011Cultural Relations Between the Great Hungarian Plain and the Southern Baltic Coast. Imports From the Bodrogkeresztúr Culture on the Site Dąbki 9 (Middle Pomerania), Sprawozdania Archeologiczne 63, s. 55-87.
Agnieszka Czekaj-Zastawny, Jacek Kabaciński, Thomas Terberger
2011 Relacje łowiecko-zbierackich społeczności z Dąbek z kulturami neolitycznymi Europy Środkowej (w:) U.Stankiewicz, A. Wawrusiewicz (red.) Na rubieży kultur. Badania nad okresem neolitu i wczesną epoką brązu, Białystok, s. 161-174.
Iwona Sobkowiak-Tabaka
2011 Późnomezolityczne i wczesnoneolityczne osadnictwo na stanowisku nr 9 w Dąbkach w świetle wytwórczości krzemieniarskiej, (w:) M.Fudziński, H.Paner (reds.) XVII Sesja Pomorzoznawcza, t. 1., Od epoki kamienia do wczesnego średniowiecza, Gdańsk 2011, s. 23-48.
A. Czekaj-Zastawny, J. Kabaciński, A. Kotula und T. Terberger
2012 Der steinzeitliche Fundplatz Dąbki, Pommern, und seine überregionalen Beziehungen. Münster, w druku.
