24 listopada 2023 r. (piątek) o godzinie 17.00 w Muzeum Historii Tarnowa i Regionu, Rynek 20-21 w Tarnowie, odbędzie się otwarcie wystawy "Wstęgowy Gwoździec – życie w wiosce pierwszych rolników sprzed 7 tys. lat". Zapraszamy do udziału.

Więcej o wystawie można przeczytać na stronie internetowej Muzeum - https://muzeum.tarnow.pl/aktualnosci/wystawa-wstegowy-gwozdziec-zycie-w-wiosce-pierwszych-rolnikow-sprzed-7-tys-lat/

Wystawa jest ściśle związana z projektem realizowanym w naszym Instytucie przez dr hab. Agnieszkę Czekaj-Zastawny wraz z zespołem badawczym, pt. „Najstarsza faza kultury ceramiki wstęgowej rytej w Małopolsce (5600/5500-5300 BC) - geneza, datowanie, osadnictwo, gospodarka” i finansowanym przez Narodowe Centrum Nauki. W skład międzynarodowego zespołu badawczego wchodzili m. in. specjaliści z IAE PAN: dr Anna Rauba-Bukowska, dr hab. Maria Lityńska-Zając, mgr Tomasz Oberc.

Interdyscyplinarne badania stanowiska w Gwoźdźcu są jednym z najważniejszych elementów rekonstrukcji najstarszej fazy kultury ceramiki wstęgowej rytej w strefie na północ od Karpat. Uzyskane wyniki, o ogromnym znaczeniu dla okresu wprowadzania rolnictwa w Europie, zmieniły i uzupełniły dotychczasowy obraz neolityzacji. Poczyniono ważne ustalenia z zakresu datowania i ekspansji tej kultury, ale także gospodarki, diety i stylu życia pierwszych rolników sprzed ponad 7 tysięcy lat.

Z wszystkimi wynikami zapoznać się można w monografii wydanej przez nasz Instytut:

 Czekaj-Zastawny A., Rauba-Bukowska A., Kukułka A. (eds) 2021. Najstarsza osada kultury ceramiki wstęgowej rytej z terenu Polski. Gwoździec stan. 2, gm. Zakliczyn [The earliest settlement of the Linear Pottery Culture from the territory of Poland. Gwoździec site 2, com. Zakliczyn]. Kraków: IAE PAN, MOT.

Są one także na bieżąco publikowane w prestiżowych czasopismach, np. Plos One 15 (1) https://doi.org/10.1371/journal.pone.0227008

Celem projektu jest przetłumaczenie na język angielski, przygotowanie do druku i opublikowanie (w wersji cyfrowej i papierowej) opracowania wczesnośredniowiecznego skarbu ze Słuszkowa koło Kalisza, który ukazał się w języku polskim pod tytułem "Skarb Słuszków I: denary krzyżowe z przełomu XI i XII wieku".

Jest to jeden z największych depozytów kruszcowych z tego okresu, a zarazem jedno z najważniejszych źródeł archeologicznych do poznania obiegu pieniądza i mennictwa polskiego i europejskiego na przełomie XI i XII wieku.

Efektem realizacji projektu będzie anglojęzyczna publikacja o charakterze źródłowym. Pełen zasób danych dotyczących charakterystyki zespołu będzie umieszczony w części źródłowej. Zostanie w niej przedstawiona charakterystyka zespołu i historia jego pozyskania, oraz opis i klasyfikacja materiału - monet, ozdób oraz srebra niemonetarnego. W części analitycznej zostaną przedstawione wnioski dotyczące nowej typologii denarów krzyżowych, krytyczna analiza chronologii poszczególnych emisji, porównanie cech metrycznych.

Dr Adam Kędzierski - autor opracowania - udowodnił w nim, że denary krzyżowe będące w XI i XII w. jedną z głównych monet będącą w obiegu na terenie środkowej Europy, były wybijane nie jak dotychczas sądzono tylko przez możnowładców Niemieckich, ale również przez książąt i biskupów Śląskich pochodzących z dynastii Piastów.

Zadaniem planowanej publikacji, jest więc wypełnienie istotnej luki w prezentacji polskiego mennictwa, z przełomu XI i XII wieku i włączenie wiedzy o nim do ogólnoeuropejskiej dyskusji o obiegu pieniądza w Europie w XI i XII wieku.

Partnerami Fundacji w realizacji niniejszego projektu są:
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk,

Głównym realizatorami projektu jest:
dr Adam Kędzierski,

Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu "Dosknała Nauka II"

Finansowanie projektu:
Ministerstwo Edukacji i Nauki,
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.

Celem projektu jest przetłumaczenie na język angielski i wydanie książki dr Aleksandry Rzeszotarskiej-Nowakiewicz pt. "Nidajno style. Sources, inspirations, and examples of a Roman-Barbarian ornamental concept from Late Antiquity". Dotychczas ukazała się ona w 2021 r. nakładem wydawnictwa Instytutu Archeologii i Etnologii PAN, w całości w języku polskim, pt. "Styl Nidajno. Źródła, inspiracje i przykłady rzymsko-barbarzyńskiej koncepcji zdobniczej z późnej starożytności". Tak wybrany temat badawczy stawia też książkę w rzędzie jednej z nielicznych europejskich publikacji stanowiących monograficzne studium nowych, unikatowych znalezisk ze stanowiska ofiarnego w Nidajnie, jedynego tego typu miejsca w Polsce, którego obecność została potwierdzona i zbadana nowoczesnymi metodami archeologicznymi. W 2022 r. książka A. Rzeszotarskiej zdobyła prestiżową Nagrodę Klio (w kategorii monografii naukowych) przyznawaną przez Porozumienie Wydawców Książki Historycznej oraz Fundację Historia i Kultura. Uznani badacze docenili ją w recenzjach (zamieszczone w załącznikach we wniosku).

Jak wielokrotnie wskazywano w rozproszonych publikacjach, dawne jezioro Nidajno jest pierwszym w Polsce miejscem, gdzie za pomocą współczesnych metod badawczych zarejestrowano ślady starożytnego miejsca kultowego, w którym intencjonalnie i z dużą intensywnością zatapiano broń i elementy osobistego wyposażenia wojowników. Odkrycie stanowiska w Nidajnie stanowi niewątpliwie jedno z najbardziej spektakularnych odkryć archeologicznych dokonanych na obszarze ziem polskich w tym stuleciu. Odkryte w nim ślady rytuałów czyli deponowania w środowisku wodnym darów: uzbrojenia i złotych, srebrnych i zdobionych niello prestiżowych przedmiotów, uprzednio intencjonalnie niszczonych. Te cechy oraz zupełnie unikatowy charakter cennych przedmiotów pochodzących z terytoriów imperium rzymskiego, potwierdzają znaczenie tego miejsca w późnej starożytności w skali interregionalnej i europejskiej. Predestynują one mazurskie Nidajno do roli miejsca wyraźnie łączącego z odległym światem rzymskim dzisiejsze terytorium Polski (środkowoeuropejskie Barbaricum obejmujące także południowo-wschodnie wybrzeża Bałtyku).  Wśród znalezisk zdumienie budzi rodzaj i jakość wykonania części wyposażenia zdeponowanego w bagnie – przede wszystkim należących do nierozproszonego kompletu srebrnych, złoconych i zdobionych niello okuć, zdobiących paradne wyposażenie rzymskiego dostojnika. Różniły się one diametralnie od lokalnego standardu bałtyjskiego (i szerzej – barbarzyńskiego) cechami ilustrującymi wysoki stopień rzemieślniczej biegłości i jakość możliwą do uzyskania wyłącznie w wyspecjalizowanych warsztatach starożytnego świata. Prezentowana monografia jest pierwszym merytorycznym opracowaniem tych zabytków, będąc jednocześnie pierwszą analizą wydzielonej kategorii znalezisk z Nidajna.

Partnerami Fundacji w realizacji niniejszego projektu są:
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk,

Głównym realizatorami projektu jest:
dr Aleksandra Rzeszotarska - Nowakiewicz,

Projekt dofinansowany ze środków budżetu państwa, przyznanych przez Ministra Edukacji i Nauki w ramach Programu "Dosknała Nauka II"

Finansowanie projektu:
Ministerstwo Edukacji i Nauki,
Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.