Informacje o projekcie

Tytuł projektu: Ze stepów na Bałkany. Kultura jamowa w Tracji
Numer projektu: UMO-2017/25/B/HS3/02516
Finansowanie: Narodowe Centrum Nauki – grant OPUS
Słowa kluczowe: wczesna epoka brązu, kultura jamowa, kurhany
Kierownik projektu: Piotr Włodarczak
Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Kontakt: p.wlodarczak@iaepan.edu.pl

Charakterystyka projektu

Celem projektu jest opracowanie problematyki kurhanów z IV i III tysiąclecia p.n.e. na obszarze Górnej Tracji (południowo-wschodnia Bułgaria) z próbą oceny roli ekspansji wschodnioeuropejskich społeczności stepowych kultury Yamna w genezie nowego – kurhanowego obrządku pogrzebowego.

Łączy się to z problematyką zmian demograficznych na kontynencie europejskim wynikających z ekspansji ludów indoeuropejskich, uwidocznionych ostatnio w badaniach kopalnego DNA. W ramach projektu przeprowadzono badania wykopaliskowe kurhanów zlokalizowanych nad środkową Tundżą, w okolicach Jambołu i Elhowa. Szczególnie istotne wyniki przyniosły wykopaliska kurhanu zlokalizowanego na wzgórzu Pamukli Bair w Małomirowo, gm. Elhowo. Uzyskano tam pięciofazową sekwencję grobów z wczesnej epoki brązu, obejmującą fazy Pre-Yamna, wczesna Yamna oraz późna Yamna. Seria 19 dat radiowęglowych wraz z danymi stratygraficznymi pozwala na precyzyjne określenie wieku grobów. Są to obecnie najważniejsze dane do studiów nad chronologią zmian w obrządku pogrzebowym społeczności kurhanowych w Górnej Tracji. Dla materiałów z Małomirowa wykonano serię analiz specjalistycznych (w tym badań stabilnych izotopów oraz aDNA).
 
Do analiz włączono również materiały pochodzące z badań prowadzonych wcześniej nad środkową Tundżą. Szczególnie istotne znaczenie mają analizy chronometryczne dwóch kurhanów z miejscowości Kamen (okolice miasta Sliwen). Zarówno nowo uzyskane wyniki, jak i analizy materiałów archiwalnych posłużyły do prezentacji nowego ujęcia syntetycznego, omawiającego społeczności kurhanowe w Górnej Tracji. Pełną prezentacją wyników projektu jest monografia książkowa „From the Steppes to the Balkans: Yamna Culture in Upper Thrace” (red. Stefan Alexandrow – Piotr Włodarczak) wydana w 2024 roku w serii „The Yamnaya Impact on Prehistoric Europe” (tom 5) wydawnictwa Archaeolingua (Budapeszt, Węgry).