• Polski
  • English
  • AA+A++
» Biblioteka » Słownik terminologii archeologicznej
Słownik terminologii archeologicznej

Stworzone opracowanie jest swego rodzaju półsurowcem, stanowiącym jedynie punkt wyjścia oraz wymagającym modyfikacji i korekty, zarówno od strony merytorycznej, przez specjalistów z danych dziedzin i epok, jak też językowej. Zawarte w nim hasła i tłumaczenia(około 30.000) pochodzą z różnych słowników i publikacji w internecie, w których pojawiały się one w odpowiednich kontekstach. Nie gwarantuje to oczywiście ich prawidłowości i wymaga szczegółowego sprawdzenia. Udoskonalenie tego narzędzia pozwoli jednak na uporządkowanie i ujednolicenie tłumaczeń, zapobiegnie powtarzaniu się błędów, ułatwi pracę tłumaczy i zrozumienie tekstów przez osoby korzystające z obcojęzycznej literatury przedmiotu.
 
Słownik terminologii archeologicznej przeznaczony jest dla szerokiej grupy odbiorców, poczynając od studentów, poprzez specjalistów, aż po tłumaczy specjalistycznych tekstów z dziedziny archeologii. Punktem wyjścia i bodźcem do jego opracowania były osobiste potrzeby jego autora oraz brak takiego ogólnie dostępnego narzędzia.
 
Pierwszym niemiecko-polskim słownikiem tego typu był słowniczek opracowany przez J. Kostrzewskiego (Słowniczek prehistoryczny niemiecko-polski, Warszawa 1921). Zawierał on około 4.500 haseł. Od tamtej pory, czyli przez 100 lat, nie wydano w Polsce żadnej pozycji tego rodzaju. Słownik pod redakcją J.W. Niemanna (Polnisch Fachwörterbuch für die Vorgeschichte) wydany został w Breslau w 1938 r, poza ówczesnymi granicami naszego kraju. Również jedno z najistotniejszych z naszego punktu widzenia opracowań ”Słownik terminologii prehistorycznej, niemiecko-polski, polsko-niemiecki” (Wörterbuch der Ur- und Frühgeschichte, Wien 2004) doczekał się swojego wydania poza naszym krajem. Zawiera on około 12.000 haseł.

W zakresie języka angielskiego wymienić należy przede wszystkim „Słownik archeologii prehistorycznej” (Dictionary of prehistoric archaeology), autorstwa R.Schilda, S. Milisauskas i J.Kruka, wydany w Krakowie w 2013 r. (około 15.000 haseł). W słowniku tym, co zresztą podkreślają jego autorzy, przeważa zgodnie ze specjalizacjami naukowymi autorów, terminologia europocentryczna i krzemieniarska.
Obie te pozycje oraz Dictionary of Prehistoric Archaeology English/German– Prähostorisches Wörterbuch Deutsch/Englisch (około 10.000 haseł). stały się punktem wyjścia dla doboru haseł i ich tłumaczeń w tym słowniku.

Wybór haseł uwzględnionych w tym i w wyżej wspomnianych słownikach w formie książkowej jest oczywiście arbitralny i zależy w dużym zakresie od specjalizacji naukowych ich autorów, miejsca ich powstania i zakresu terminologii, który wybrali ich autorzy. Hasła i ich ekwiwalenty są również nie zawsze ze sobą „kompatybilne”. Różnice występują zarówno w zakresie ekwiwalentów, jak też i pisowni.
Słownik obejmuje zasadniczo terminologię od paleolitu po okres nowożytny. Zawiera on również terminy pochodzące z dziedzin pokrewnych, np. metodyki i metodologii badań archeologicznych . Przy opracowywaniu słownika korzystano także z literatury fachowej w trzech językach, głównie ze źródeł publikowanych w internecie.

Spośród słowników umieszczonych w internecie wymienić należy angielsko-niemiecki słownik „Grabungswörterbuch. Eine Sammlung von Fachbegriffen für Grabungstechnik und Archäologie“, zawierający około 2.200 haseł i autorstwa D. Fischer, słownik niemiecko-angielski Grabungstechnisches Wörtebuch ( około 800 haseł), umieszczony na stronie Grabung e.V. Godny wspomnienia jest także mniej specjalistyczny słownik umieszczony na stronie https://dict.leo.org, czy też „English-French-Polish dictionary of lithic technology” autorstwa Jana Michała Burdykiewicza (DictionaryoflithictechnologyGB-F-PL.pdf), zawierają one jednak niewielką liczbę haseł (około 200). Stanowią one przy tym wyraźne świadectwo potrzeby istnienia takiego ogólnie dostępnego narzędzia.

Słownik formie elektronicznej posiada w stosunku do słownika w tradycyjnej formie książkowej kilka istotnych zalet.
Pierwsza z nich to techniczna łatwość w wyszukiwaniu haseł, bez konieczności kartkowania oraz ewentualnego wyszukiwania odnośników. Można przy tym jednocześnie odnaleźć ekwiwalenty danego hasła we wszystkich występujących w tym słowniku kontekstach i hasłach złożonych z wielu wyrazów.
Drugą, być może największa jego zaletą, jest możliwość jego stałej modyfikacji. Hasła zawarte w słowniku mogą być, przez upoważnione do tego osoby (administratorów) poprawiane, zmieniane, aktualizowane, dodawane lub usuwane.
Trzecią, niezwykle ważną zaletą, jest jego dostępność. W odróżnieniu od formy książkowej może z niego jednocześnie korzystać nieograniczona ilość użytkowników. Aby korzystać ze słowników wydawanych w formie książkowej trzeba je zakupić, a ich relatywnie wysokie ceny stanowić mogą istotną przeszkodę w ich pozyskaniu.
Narzędzie to może stanowić również wygodną platformę do wymiany poglądów na temat prawidłowości stosowanej terminologii, jej ewentualnych modyfikacji i unifikacji.
 
W słowniku, ze względu na jego charakter, zrezygnowano z odsyłaczy, ponieważ poszukiwane hasło ukazuje się automatycznie we wszystkich swoich wariantach. Celowo nie użyto kwalifikatorów określających części mowy, ani nie podano też rodzajów lub nieregularnych form liczby mnogiej, zakładając podstawową znajomość danego języka obcego i umiejętność odszukania ich, w razie potrzeby, w internecie.
Rzeczowniki wpisano w mianowniku liczby pojedynczej, chyba że występują przeważnie lub wyłącznie w liczbie mnogiej. Przymiotniki w języku polskim podano w mianowniku liczby pojedynczej w rodzaju męskim. Czasowniki podano w bezokoliczniku.
W przypadku haseł o charakterze ogólnym podano jedynie te znaczenia, które związane są z archeologią i używane są w publikacjach z tej dziedziny.