Dr Olga Miriam Przybyłowicz

Ośrodek Historii Kultury Materialnej

 

olgamiriam@interia.pl

Academia.edu

Zainteresowania badawcze:

historia Kościoła, historia monastycyzmu w średniowieczu i nowożytności na ziemiach polskich oraz w Europie Środkowej i Zachodniej, historia kultury materialnej ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień warunków bytu i wyposażenia wnętrz klasztorów oraz kwestii pożywienia

 

Wybrane publikacje:

Monografie:

• Przybyłowicz O. M. (2016). Reguła zakonna jest wozem do nieba. Realia życia w klasztorach klarysek od XIII do końca XVI wieku w Małopolsce, Wielkopolsce i na Śląsku. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.

 

Artykuły w czasopismach:

• Przybyłowicz O. M. (2013). „Pamięć obłóczyn kożdy probantki”. Ceremonia obłóczyn w świetle rękopisu Modus suscipiendi novitias ad habitum S. Clarae z 1600 r. z klasztoru klarysek gnieźnieńskich. Hereditas Monasteriorum, 3, 179-194.
• Przybyłowicz O. M. (2014). Rachunki za pogrzeby sióstr norbertanek klasztoru na Zwierzyńcu (XVII-XVIII wiek), Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 62(3), 431-440.
• Przybyłowicz O. M. (2016). Rękopis Księgi wszystkich spraw Konwentu Gnieźnieńskiego zakonu S. Klary […] pilnie pisane w roku pańskim 1609 i jego zawartość. Hereditas Monasteriorum, 7, 247-263.
• Przybyłowicz O. M. (2016). Klasztor klarysek w Strzelinie – uposażenie, darowizny i dochody. Przyczynek do standardu życia wspólnoty w świetle prawa zakonnego i dokumentów, Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, 71(2), 20-46.
• Przybyłowicz O. M. (2017). Źródła do poznania gospodarki w dobrach wiejskich klarysek gnieźnieńskich od końca XVI do schyłku XVII stulecia, Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 65(4), 447-460.
• Przybyłowicz O.M. (2019). Źródła rękopiśmienne z klasztoru klarysek gnieźnieńskich w Archiwum Archidiecezjalnym Gnieźnie. Stan wiedzy, prezentacja spuścizny i możliwości badawcze, „Archiwa, Biblioteki, Muzea Kościelne”, 2019, 111.

 

Rozdziały w monografiach zbiorowych:

• Przybyłowicz O. M. (2012). Stabilisation and Continuity. The Nunnery of the Order of St. Clare in Stary Sącz from Visitation of Cardinal Radziwiłł (1599) to the Refomation of Bishop Kajetan Sołtyk (1763). W: V. Capska, J. Ch. Maegraith, Ch. Schneider (red.), Between Revival and Uncertainty. Zwischen Aufbruch Und Ungewissheit (97-129), Opava: Opavska Universita.
• Przybyłowicz O. M. (2016). „Vita beatae Cunegundis” z archiwum SS Klarysek w Starym Sączu. Losy rękopisu, stan zachowania, źródła wiedzy kronikarza o klasztorze Ubogich Pań. W: L. Korczak, M. D. Kowalski, P. Węcowski (red.), Jan Długosz (1415-1480). Życie i dzieła, Historia Iagellonica (87-101). Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
• Przybyłowicz O. M. (2017). Ubóstwo – teoria i praktyka. Klasztory klarysek na Śląsku, w Małopolsce oraz w Wielkopolsce w średniowieczu i wczesnej nowożytności. W: D. Rywiková, R. Lavička (red.), Ordo et paupertas. Ordo et paupertas. Českokrumlovský klášter minoritů a klarisek ve středověku v kontextu řádové zbožnosti, kultury a umění (43-62), Opava: Ostravska Univerzita.
• Przybyłowicz O. M. (2017). Biskupi krakowscy końca XVI i początku XVII w. wobec klasztorów żeńskich. Przemiany architektoniczne inspirowane potrydenckim prawem kościelnym i teorią sztuki. W: M. Walczak (red.), Działalność fundacyjna biskupów krakowskich, 1, (325-354). Kraków: Societas Vistulana.
• Przybyłowicz O. M. (2018). Endowments and Donations for the Poor Clares’ Polish Convents until the Mid-Sixteenth Century. The Example of Strzelin. W: Marie-Madeleine de Cevins et Ludovic Viallet (red.), L’économie des couvents mendiants en Europe centrale: Boheme, Hongrie, Pologne, v. 1220–v. 1550 (217-241). Rennes: Rennes Presses universitaires de Rennes.

 

Aktualnie prowadzone projekty:

• „Gospodarstwo wiejskie w dobrach klarysek gnieźnieńskich (koniec XVI w.–XVII w.)”.

Badania obejmują problematykę gospodarowania i zarządzania dobrami przez klasztor Ubogich Pań. Wykorzystując źródła archiwalne, w tym inwentarze dóbr gnieźnieńskich, akta luźne oraz innego rodzaje źródeł prezentowane są i będą w artykułach zagadnienia gospodarcze, społeczne i odnoszące się do tematyki życia codziennego, w tym kultury materialnej zakonnic i ich poddanych. Tej pierwszej tematyki dotyczą kwestie opisujące m.in. strukturę majątku ziemskiego, rozwój i zanikanie znaczenia folwarku pańszczyźnianego, kierunki i wysokość produkcji oraz hodowli, stopień uprzemysłowienie dóbr: młyny, browary, wysokość czynszów, opłat i danin w naturze oddawanych przez poddanych klarysek. Historii społecznej tycza się problemy struktury wsi i liczebności poszczególnych kategorii poddanych, w tym chłopów oraz pracowników najemnych. Zagadnienia standardu i jakości życia dotyczą funkcjonowania konwentu i sposobów kontaktów z przełożonymi zakonnymi i poddanymi, architektury klasztoru i stanu budynków gospodarczych i mieszkalnych we wsiach należących do klarysek, kwestii wyżywienia zakonnic i ich poddanych.

 

Wybrane ukończone projekty:

• „Klasztory w klarysek w Małopolsce, Wielkopolsce i na Śląsku od XIII do końca XVI wieku”.

Efektem kilkuletnich badań nad zagadnienia realiów życia w klasztorach, oparta w dużej mierze na danych pozyskanych z kwerend w archiwach klasztornych i kościelnych jest monografia: Reguła zakonna jest wozem do nieba składająca się z pięciu rozdziałów: 1. Fundacja. Podstawy gospodarcze, 2. Struktury konwentów, 3. Architektura zespołów klasztornych, 4. Przyjmowanie do klasztorów. Ceremonia obłóczyn i składania ślubów zakonnych, 5. Codzienność życia zakonnego między prawem a realiami. Poruszone w niej zagadnienia odnoszące się do funkcjonowania klasztorów klarysek w średniowieczu w sferze organizacji w strukturach państwa, społeczeństwa, kościoła, w końcu zakonu św. Franciszka. Przedstawiono warunki bytu zakonnic. W najobszerniejszym rozdziale odnoszącym się do realiów życia klasztorów św. Klary skupiono uwagę na wielu problemach z historii kultury materialnej m.in. pożywieniu, ubiorze, rytmie dnia i roku w klauzurowych wspólnotach, własności wspólnej i indywidualnej, higienie osobistej, chorobie, śmierci i pogrzebie mieszkanek klasztorów.

• „Archiwalia klasztoru klarysek w Gnieźnie zgromadzone w Archiwum Archidiecezjalnym w Gnieźnie. zbioru, możliwości badawcze, prezentacja poszczególnych jednostek archiwalnych”.

Kilkuletnie badania w zasobach Archiwum Archidiecezjalnego w Gnieźnie pozwoliły na zestawienie liczebne i tematyczne spuścizny rękopiśmiennej po skasowanym w 1837 r. klasztorze klarysek, która nie jest tak skromna, jak wynikałoby z przeglądu literatury przedmiotu. Materiały proweniencji tego konwentu nie stanowią wyodrębnionego zespołu, a znajdują się w kilku zespołach i jednostkach: Zakon Klarysek w Gnieźnie (ZKG), Dyplomy Gnieźnieńskie (Dypl.Gn), dział Akta klasztorne, Archiwum Kapituły Metropolitalnej (A. Cap. B) oraz akta luźne (A. Cap. Luzy O sygn. 14-52), Konsystorz gnieźnieński. Całość obejmuje oryginalne pergaminowe dyplomy średniowieczne i nowożytne, dokumenty papierowe z XVI-XIX wieku, kodeksy liturgiczne oraz o tematyce gospodarczo-ekonomicznej i ponad 4000 kart w zbiorze Akta Luźne.

Efektem kwerendy jest ponad 10 artykułów dotyczących różnorodnych aspektów historii klasztoru klarysek w Gnieźnie, m.in. Wizytacje klasztoru klarysek w Gnieźnie z lat 1595-1598; „Pamięć obłóczyn kożdy probantki”. Ceremonia obłóczyn w świetle rękopisu Modus suscipiendi novitias ad habitum S. Clarae z 1600 r. z klasztoru klarysek gnieźnieńskich; Zając, dwa złote na pieprz i kary za gry hazardowe, Dwa przywileje klarysek dla miasta Kostrzyna z 1477 i 1615 r.; Z badań nad obrządkiem pogrzebowym klarysek - liturgia i miejsca pochówku w klasztorach na ziemiach polskich (w: Epigraphica et Sepulcralia, Praha 2015), Rękopis Księgi wszystkich spraw Konwentu Gnieźnieńskiego zakonu S. Klary […] pilnie pisane w roku pańskim 1609 i jego zawartość’; Documents of Polish kings issued for the monastery of the Poor Clares in Gniezno (16th-18th centuries). Kings as the protectors of the convent. Wyniki badań prezentowane były w Polsce i zagranicą.

 

Nagrody i stypendia:

• Rządu włoskiego (Rzym, 1999, 2001).
• Fundacja Jana Pawła II (Rzym, 2002)