Zgodnie z pozwoleniem Podlaskiego Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków prace budowlane związane z rewitalizacją centrum Mielnika objęte są badaniami archeologicznymi w formie nadzoru. Teren ten jest bowiem rynkiem dawnego miasta i jako część historycznego układu urbanistycznego w 1979 r. został wpisany do rejestru zabytków. Dzięki badaniom wykopaliskowym przeprowadzonym tu w latach 2015, 2017 i 2022 wiadomo również, że głębokość nawarstwień związanych z działalnością człowieka sięga tu nawet 4,5 m i kryją one liczne interesujące zabytki.

Urząd Gminy Mielnik zawarł umowę o wykonanie nadzoru z Instytutem Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk w Warszawie (https://pl-pl.facebook.com/IAEPAN), a w terenie badaniami kieruje pracownik tego Instytutu, dr Grzegorz Śnieżko. Archeolog na placu budowy przebywa podczas robót wymagających ingerencji w grunt, dokumentuje odsłonięte nawarstwienia i wydobywa zabytkowe przedmioty.

W praktyce dotyczy to np. wykonania wykopów, w których układana jest instalacja elektryczna i światłowodowa. Mimo ich niewielkiej szerokości (25–30 cm) i głębokości (do ok. 1 m od współczesnej powierzchni gruntu), nadzory archeologiczne przyniosły dotąd wiele ciekawych zabytków, nie wpływając przy tym na harmonogram prac budowlanych.

Jak wyjaśnił nam Pan Grzegorz Śnieżko - poza licznymi fragmentami naczyń ceramicznych i kości zwierzęcych, dzięki wykorzystaniu wykrywacza metali, odnaleziono także przedmioty codziennego użytku, w tym między innymi fragmenty igieł i szydeł, noży, kute gwoździe czy młotek murarski. Szczególne zainteresowanie budzą monety z okresu od XVI po XIX w. Do najstarszych należą: denar gdański Zygmunta Starego z 1547 r. i szeląg litewski Zygmunta III Wazy z 1626 r. Pozyskane zabytki po zakończeniu badań i opracowaniu ich wyników zostaną przekazane do Muzeum Podlaskiego w Białymstoku.