Informacje o projekcie
Tytuł projektu: IMPORTant. Studium porównawcze nad hellenistyczną i wczesnorzymską ceramiką typu "fine" i "semi-fine" z Nea Pafos i Kurion na Cyprze
Finansowanie: Narodowe Centrum Nauki grant Sonatina 4 no. 2020/36/C/HS3/00068
Kierownik projektu: Mgr Małgorzata Kajzer
Jednostka prowadząca projekt: Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Instytucje współpracujące: Departament Starożytności Cypru, Fitch Laboratory
Kontakt:
e-mail: mkajzer(et)iaepan.edu.pl
Charakterystyka
Ceramika, będąc najliczniejszą kategorię ruchomego materiału archeologicznego odnajdywanego w trakcie badań wykopaliskowych, jest istotnym przejawem funkcjonowania i życia codziennego dawnych społeczności. Z punktu widzenia archeologa jest istotnym narzędziem, pomocnym przy ustalaniu chronologii warstw archeologicznych ze względu na zmienność używanych kształtów. Stanowiła jednak również istotny element w dystrybucji dóbr, pełniąc rolę pojemnika na inne produkty lub będąc sama w sobie przedmiotem handlu. Ten ostatni przypadek dotyczy ceramiki typu fine i semi-fine, czyli ceramiki wykonywanej z dobrze oczyszczonych mas ceramicznych, która była najbardziej luksusową kategorią ceramiki, obejmującą naczynia stołowe, kosmetyczne i lampki oliwne, importowane niekiedy na znaczne odległości. Realizowany projekt, skoncentrowany jest właśnie na ceramice reprezentującej wymienione kategorie, znalezionej w obrębie dwóch miast portowych Cypru - Pafos i Kurion. Oba te ośrodki, położone w południowo-zachodniej części wyspy, w odległości ok. 60 km od siebie, pełniły istotną funkcję w okresie hellenistyczno-rzymskim (kon. IV w. p.n.e. – IV w. n.e.). W przypadku Pafos możemy mówić nawet o funkcjach stolicy wyspy od ok. 200 p.n.e. W związku z kluczową rolą tego miasta, od lat prowadzone są na jego terenie prace wykopaliskowe, a obszar antycznego miasta, wpisany na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO stanowi doskonałe miejsce do prowadzenia prac archeologicznych i konserwatorskich. Mimo licznych odkryć, nadal brakuje pełnego opracowania kultury materialnej Pafos, a szczególnie studium obejmującego importy. Dotychczas publikowane informacje, oparte głównie na analizie makroskopowej, wskazują na różnorodność importów ceramicznych pochodzących z całego Basenu Morza Śródziemnego, co odzwierciedla wysoką pozycję miasta i jego mieszkańców.
Jeszcze mniej wiadomo o hellenistycznym i wczesnorzymskim Kurion, w którym prace koncentrują się na okresie późnorzymskim i momencie zniszczenia miasta na skutek trzęsienia ziemi w 365 r. n.e. Celem proponowanego projektu jest uzupełnienie tej luki badawczej i próba odtworzenia wzorców zaopatrzenia w obu ośrodkach, oraz faktycznej roli Kurion w badanym okresie i relacji między miastami. Aby pozyskać dane pomocne w osiągnięciu założeń badawczych, przeprowadzona zostanie dogłębna analiza i studia porównawcze nad ceramiką znalezioną w obu miastach, z naciskiem na stołową ceramikę importowaną, w szczególności spoza Cypru. Pozwoli to na lepsze zrozumienie funkcjonowania obu miast w tamtym okresie pod względem dystrybucji ceramiki, odzwierciedlającej preferencje konsumentów oraz ich pozycję społeczną. Studia porównawcze importowanej ceramiki stołowej z Pafos, pełniącej funkcje stolicy oraz Kurion, którego pozycja nie jest dobrze rozpoznana, mają charakter nowatorski, również w aspekcie zintegrowanej metodyki, łączącej metody archeologiczne i laboratoryjne. Szczegółowa charakterystyka makroskopowa (obserwacje przeprowadzane gołym okiem lub przy użyciu lupy), pozwala klasyfikować naczynia, określać ich typy i chronologię, opisywać masę ceramiczną, a przez to w podstawowy sposób definiować technologię produkcji oraz potencjalną proweniencję w oparciu o publikowane analogie. Bardziej precyzyjne metody z dziedziny nauk ścisłych pozwalają natomiast wejrzeć w głąb analizowanego materiału i przyjrzeć się dokładnemu składowi mineralnemu (analiza petrograficzna) oraz chemicznemu ceramiki. Pozwala to na określanie miejsca wytwarzania, w związku ze specyficzną geologią poszczególnych regionów geograficznych. Analizy laboratoryjne przeprowadzone zostaną w Fitch Laboratory, działającym przy Szkole Brytyjskiej w Atenach, w ramach zaplanowanego w ramach grantu 6-miesięcznego stażu badawczego.
Otrzymane rezultaty projektu będą finalnie interpretowane w szerszym kontekście roli ceramiki fine i semi-fine w kontaktach handlowych we wschodnim Basenie Morza Śródziemnego i szerzej, w antycznej ekonomii w badanym okresie.
Więcej informacji o projekcie: https://polisharchaeologyincyprus.com/badania/projekty/important/