Dr Jarosław Ościłowski

Ośrodek Archeologii Historycznej

 

oscilowski(et)iaepan.edu.pl

 

Zainteresowania badawcze:

• epoka: średniowiecze;
• obszar geograficzny: Polska, Ruś, Połabie, Prusy, Jaćwież;
• zagadnienia: osadnictwo grodowe, elementy obronne w krajobrazie, sieć grodowa, sieć osadnicza, uwarunkowania przyrodnicze i kulturowe osadnictwa, uzbrojenie, broń, wojskowość na Mazowszu

 

Wybrane publikacje:

Monografie

• Sadowska-Topór J. z udziałem M. Krystka, H. Młodeckiej, J. Ościłowskiego (2016). Ze źródeł do archeologii Mazowsza, II. Studia nad ceramiką z wczesnego i późnego średniowiecza, Vetera et nova, V. Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN.

Artykuły w czasopismach

• Ościłowski J. (2005). Czy istniał wczesnośredniowieczny gród w Bielsku na Starym Mazowszu? Kwartalnik Historii Kultury Materialnej, 53(2), 181-189.
• Ościłowski J. (2006) Sieć grodowa na Wysoczyźnie Kolneńskiej we wczesnym średniowieczu. Ze studiów nad pograniczem mazowiecko-prusko-jaćwieskim. Światowit, 6(47)/B, 81-105. http://www.archeo.uw.edu.pl/swarch/Swiatowit-r2006-t6_(47)-nB-s81-105.pdf
• Ościłowski J., Purowski J. (2010). Bibliografia prac doc. dr hab. Marka Krzysztofa Dulinicza. Archeologia Polski, 55, 14-21. http://rcin.org.pl/Content/49525/WA308_66045_P321_Bibliografia-prac_I.pdf
• Ościłowski J. (2010). Strongholds of the northern Masovia and their geographical location. Archaeologia Polona, 48, 79-106. http://www.iaepan.edu.pl/archaeologia-polona/article/770
• Ościłowski J. (2011) Uwarunkowania geograficzne lokalizacji grodów na północnym Mazowszu (X - pocz. XIII w.). Problematyka badań interdyscyplinarnych. Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku, 19, 7-40. http://mazowsze.hist.pl/38/Rocznik_Muzeum_Mazowieckiego_w_Plocku/999/2011/36497
• Ościłowski J. (2011). Wel i Wkra, czyli o pracach hydrotechnicznych na pograniczu mazowiecko-krzyżackim w XIV wieku. Nasze Korzenie, 1, 11-13.  http://mazowsze.hist.pl/39/Nasze_Korzenie/820/2011/27541/
• Ościłowski J. (2013). Wysoczyzna Kolneńska we wczesnym średniowieczu. Nowe dane do dziejów osadnictwa. Studia Łomżyńskie, 24, 99-109.
• Ościłowski J. (2013). Jeszcze w sprawie lokalizacji Wallewony-Wisenburga. Pruthenia. Pismo poświęcone Prusom i ludom bałtyjskim, 8, 271-286.  http://prussia.online/books/jeszcze-w-sprawie-lokalizacji-wallewony-wisenburga
• Ościłowski J. (2014). Rządza, Czarna, Długa i Brodnia, czyli o zmianach w hydronimii i hydrografii lewego dorzecza dolnej Narwi. Nasze Korzenie, 5, 4-6.  http://mazowsze.hist.pl/39/Nasze_Korzenie/998/2013/36456/
• Ościłowski J. (2015). Wody południowo-zachodniego Mazowsza w przeszłości i ich antropogeniczne przekształcenia. Nasze Korzenie, 8, 4-13.
• Ościłowski J. (2016). Uwarunkowania geograficzne lokalizacji grodów na południowym Mazowszu (X-połowa XIII w.). Problematyka badań interdyscyplinarnych. Rocznik Muzeum Mazowieckiego w Płocku, 20, 72-118.
• Ościłowski J. (2017). Two early medieval swords from the Masovian-Prussian borderland. Fasciculi Archaeologiae Historicae, 30, 131-141.  http://www.rcin.org.pl/dlibra/docmetadata?id=63765&from=publication
• Ościłowski J. (2018). Miecz wczesnośredniowieczny z okolic Sztumu. Komunikaty Warmińsko-Mazurskie, 3, 500-517.  http://www.obn.olsztyn.pl/komunikaty/2018/KMW_3_2018.pdf
• Ościłowski J. (2021). Grody mazowieckie między Pisą, Biebrzą i Narwią (X-XIII w.). Echa Przeszłości, 22(1), 29-71.  https://dx.doi.org/10.31648/ep.6707
• Ościłowski J. (2021). Finds of Crossbows' Parts from the Territory of Mazovia and Dobrzyń Land. Fasciculi Archaeologiae Historicae, 34, 93-105.  https://dx.doi.org/10.23858/FAH34.2021.007

Rozdziały w monografiach zbiorowych

• Ościłowski J. (2005). Historia pogranicza polsko-ruskiego, między Liwcem i Bugiem w średniowieczu. W: M. Szulińska, J. Ościłowski, E. Popławska-Bukało, M. Laskowska- Adamowicz, M. Świątkowski and A. Marconi-Betka (red.), Dzieje i opis wartości kulturowych Sokołowa Podlaskiego. Opracowanie dokumentacyjne (11-13). Sokołów Podlaski-Warszawa: Sokołowski Ośrodek Kultury.
• Ościłowski J. (2005). Badania archeologiczne na terenie Sokołowa Podlaskiego. W: M. Szulińska, J. Ościłowski, E. Popławska-Bukało, M. Laskowska-Adamowicz, M. Świątkowski, A. Marconi-Betka (red.), Dzieje i opis wartości kulturowych Sokołowa Podlaskiego. Opracowanie dokumentacyjne (35-39). Sokołów Podlaski-Warszawa: Sokołowski Ośrodek Kultury.
• Dulincz M, współpraca: Dłubakowski Z., Krasnodębski D., Ościłowski J., Piotrowski R. (2006). Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem Mazowsza. W: W. Chu­dziak, S. Moździoch (red.), Stan i potrzeby badań nad wczesnym średniowieczem w Polsce — 15 lat później, (245–271). Toruń: Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
• Dulinicz M. Ościłowski J. (2008). Wczesnośredniowieczne osadnictwo w dorzeczu Sierpienicy i Wierzbicy. W: T. Kordala (red.), Śladami Franciszka Tarczyńskiego. Przeszłość gminy Gozdowo w świetle odkryć archeologicznych (27-34). Płock: Muzeum Mazowieckie.
• Dulinicz, M., Ościłowski J. (2008). Co Włodzimierz Szafrański odkrył na dziedzińcu dawnego opactwa benedyktyńskiego w Płocku ? W: A. Buko, W. Duczko (red.), Przez granice czasu. Księga jubileuszowa poświęcona Jerzemu Gąssowskiemu (177- 190, 567-569). Pułtusk: Akademia Humanistyczna, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
• Ościłowski J. (2013). Patrząc na południe. Badania grodzisk Mazowsza północno-wschodniego. W: M. Hoffman, M. Karczewski, S. Wadyl (red.), I Warmińsko-Mazurska Sesja Sprawozdawcza (za lata 2008-2012) poświęcona pamięci Prof. J. Okulicza-Kozaryna. Książka abstraktów (67-69). Białystok-Gdańsk-Olsztyn-Toruń: Instytut Archeologii UMK, IH i NP Uniwersytet Białystok, IH i SM UWM Olsztyn, OBEŚ-W Białystok.
• Ościłowski J., Purowski T. (2015). Bibliografia prac Marka Dulinicza. W: M. Żurek, M. Krasna-Korycińska (red.), Grody średniowiecznego Mazowsza. Księga poświęcona pamięci Marka Dulinicza (11-16), Archaeologia Hereditas, 4. Warszawa-Zielona Góra: Fundacja Archeologiczna Zielona Góra, UKSW , Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
• Ościłowski J. (2015). Badania archeologiczne grodzisk północno-wschodniego Mazowsza w latach 2008-2009. W: M. Żurek, M. Krasna-Korycińska (red.), Grody średniowiecznego Mazowsza. Księga poświęcona pamięci Marka Dulinicza (63-87), Archaeologia Hereditas, 4. Warszawa-Zielona Góra: Fundacja Archeologiczna Zielona Góra, UKSW, Instytut Archeologii i Etnologii PAN.
• Ościłowski J. (2015). Patrząc na południe. Badania wczesnośredniowiecznych grodzisk na północno-wschodnim Mazowszu. W: S. Wadyl, M. Karczewski, M. Hoffmann (red.), Materiały do Archeologii Warmii i Mazur, 1 (325-360). Warszawa-Białystok: Instytut Archeologii UW, IH i NP Uniwersytet Białystok.  http://www.archeo.uw.edu.pl/zalaczniki/upload1765.pdf
• Ościłowski J. (2018). Jeszcze w sprawie lokalizacji warszawskiego Jazdowa. W: T. Nowakiewicz, M. Trzeciecki, D. Błaszczyk (red.), Animos labor nutrit. Studia ofiarowane profesorowi Andrzejowi Buko w siedemdziesiątą rocznicę urodzin (361-367). Warszawa: Instytut Archeologii i Etnologii PAN, UW.
• Ościłowski J., Sadowska-Topór J. (2018). Okolice Kałuszyna w pradziejach i starożytności. W: T. Krawczak (red.), Kałuszyn. Studia z dziejów miasta, parafii,  i okolic (9-44). Warszawa: Oficyna Wydawnicza ASPRA.
• Ościłowski J. (2018). Dorzecze dolnego i środkowego Liwca we wczesnym średniowieczu ze szczególnym uwzględnieniem okolic Kałuszyna. W: T. Krawczak (red.), Kałuszyn. Studia z dziejów miasta, parafii i okolic (45-69). Oficyna Wydawnicza ASPRA.
• Ościłowski J. (2020). Wody Mazowsza w przeszłości i ich antropogeniczne przekształcenia (96-127). W: XIV Konferencja Polskiego Muzealnictwa Morskiego i Rzecznego, Wyszogród-Płock, 18-19 czerwca 2018 r. Gdańsk: Narodowe Muzeum Morskie w Gdańsku.

Redakcje monografii zbiorowych

• Szulińska M., Ościłowski J., Popławska-Bukało E., Laskowska-Adamowicz M., Świątkowski M., Marconi-Betka A. (red.). (2005). Dzieje i opis wartości kulturowych Sokołowa Podlaskiego. Opracowanie dokumentacyjne. Sokołów Podlaski-Warszawa: Sokołowski Ośrodek Kultury.

 

Wybrane ukończone projekty:

• 2008-2010 - „Organizacja grodowa dolnego Ponarwia we wczesnym średniowieczu”.

Funkcja w zespole projektowym: główny wykonawca.

Jednostka organizująca projekt i jednostki współuczestniczące: MNiSZW.

Kierownik projektu: Marek Dulinicz.

W wyniku realizacji projektu badawczego wykonano kwerendy źródeł pisanych, kartograficznych i archeologicznych we wszystkich instytucjach naukowych i muzeach gromadzących zabytki i dokumentację (Pracownia Atlasu Historycznego Instytutu Historii PAN, Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Muzeum Regionalne w Pułtusku, Muzeum Kultury Kurpiowskiej w Ostrołęce, Muzeum Północnego Mazowsza w Łomży, Muzeum Starożytnego Hutnictwa Mazowieckiego w Pruszkowie, Państwowe Muzeum Archeologiczne w Warszawie oraz w Wojewódzkich Urzędach Ochrony Zabytków – Delegatury w Ciechanowie, Ostrołęce i Łomży). Przeprowadzono badania powierzchniowe na stanowiskach w Nowym Gródku i Kleszewie w pobliżu Pułtuska, w Podosiu i Susku Nowym pod Ostrołęką (wszystkie z terenu dolnego Ponarwia), w Turzynie, Brańszczyku i Broku (na sąsiednim Pobużu) oraz na dalszych w Ławsku pod Wąsoszem i Makowie Mazowieckim. Wykonano również prace wykopaliskowe w Podosiu (grodzisko) i Susku Nowym (grodzisko i osada) oraz szereg analiz specjalistycznych i materiałoznawczych. Efektem przeprowadzonych prac archeologicznych oraz kwerend źródłowych była weryfikacja chronologiczna 495 stanowisk wczesnośredniowiecznych zlokalizowanych na obszarze między Bugiem, Narwią i pasmem Wzniesień Czerwonego Boru. Z pośród tej liczby - 98 stanowisk osadniczych zweryfikowano negatywnie, bowiem pochodziły z innych okresów, natomiast 407 pozytywnie. Na podstawie tych ostatnich odtworzono trzy fazy zasiedlenia obszaru między dolnym Bugiem i dolną Narwią w okresie od VI do XIII w.

• 2011-2013 - Repozytorium Cyfrowe Instytutów Naukowych (RCIN).

Funkcja w zespole: redaktor ds. kartografii.

Jednostki biorące udział w projekcie: IAE PAN, inne placówki PAN.

Kierownik projektu: Anna Sokólska-Majchrzak (kierownik merytoryczny).

Jednostka organizująca: Ministerstwo Szkolnictwa Wyższego i Administracji – Projekt Innowacyjna Gospodarka.

Głównym celem projektu było utworzenie ogólnodostępnego Repozytorium Cyfrowego złożonego ze zdigitalizowanych materiałów archiwalnych, publikacji naukowych, dokumentacji badań oraz piśmienniczego dziedzictwa kulturowego. Materiały zostały  wyselekcjonowane ze zbiorów 16 polskich instytucji naukowych tworzących Konsorcjum RC Instytutów Naukowych. Postać cyfrowa dzieł spowoduje ich większą dostępność, poprawi promocję polskiej nauki, historii i kultury na świecie, wzmocni edukację i świadomość w zakresie wyszukiwania. Powiększone zostaną elektroniczne zasoby światowego internetu, co wpłynie na upowszechnienie wyników prowadzonych badań, a także wzrost cytowalności.

• 2012-2015 - „Vetera et nova. Opracowanie archeologicznych materiałów źródłowych nowymi metodami”.

Funkcja w zespole: wykonawca (kierownik: Zofia Sulgostowska).

Jednostka organizująca: Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego – Projekt Narodowy program rozwoju humanistyki.

Głównym celem projektu było poszerzenie bazy źródłowej poprzez nowoczesne opracowanie stanowisk już wcześniej badanych. Archeologia współczesna dysponuje nowymi metodami, takimi jak analizy: paleobotaniczne (odcisków na polepie i ceramice, makro- i makroszczątków), traseologiczne, petrograficzne wytworów krzemiennych i kamiennych, składu chemicznego ceramiki i metali itp. Pozwalają one na niezwykle szeroki dopływ nieznanych do tej pory danych, znacząco oddziaływujących na uzyskanie pełniejszego, rekonstruowanego obrazu życia dawnych społeczeństw. W ten sposób nie zostanie zaprzepaszczony dorobek ekspedycji terenowych podjętych wiele lat temu. Opublikowanie materiałów sprawi, iż do obiegu myśli naukowej trafią wyniki zespołowych prac nad istotnymi dla kolejnych okresów pradziejów ziem polskich stanowiskami. Wybrane stanowiska archeologiczne pochodziły z badań terenowych, prowadzonych przez Instytut Historii Kultury Materialnej PAN (obecnie Instytut Archeologii i Etnologii PAN) począwszy od lat pięćdziesiątych XX w.