Informacje o projekcie

Tytuł projektu: Park kulturowy Stary Radom

Kierownik projektu: dr Maciej Trzeciecki

Jednostka prowadząca projekt IAE PAN
Źródło finansowania projektu: Gmina Miasta Radomia
Kontakt:
e-mail: misiek042003@gmail.com
Tel. +48602455648

Wykonawcy

Jednostki zaangażowane w projekt:

Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk
Instytut Archeologii Uniwersytetu Warszawskiego
Gmina Miasta Radomia

Osoby zaangażowane w projekt:

Maciej Trzeciecki (IAE PAN)
Michał Auch (IAE PAN)
Urszula Bugaj (IAE PAN - do 2011)
Katarzyna Solarska (IAE PAN)
Joanna Kalaga (IA UW)
Paulina Skorupska (IA UW)
Sylwia Wajda (IA UW)
Dariusz Kupisz (IH UMCS)
Jacek Tomczyk (IEiB UKSW)
Piotr Szwarczewski (WG UW)
Grzegorz Skrzyński (Muzeum Ziemi)
Barbara Fuglewicz

Charakterystyka

Cel projektu:

Projekt nie ma charakteru stricte badawczego. Jest częścią działań zainicjowanych w 2009 r. przez Gminę Miasta Radomia zmierzających do rewitalizacji części miasta położonej nad rzeką Mleczną. Na tym terenie - obecnie niezagospodarowanym i zdegradowanym – znajdują się relikty przedkolacyjnego zespołu osadniczego ze świetnie zachowanym grodziskiem na tzw. Piotrówce. Jednym z elementów programu rewitalizacji jest utworzenie Parku Kulturowego „Stare Miasto”, obejmującego obszar stanowisk archeologicznych. Park kulturowy, w zamierzeniach autorów tego pomysłu, winien przede wszystkim służyć mieszkańcom miasta – poprzez przekazanie im wiedzy o początkach Radomia ma wzmacniać lokalną tożsamość. Ma on też służyć promocji nowego wizerunku miasta, przyciągać turystów i inwestorów. Prowadzone w Radomiu badania mają przede wszystkim dostarczyć danych do sformułowania koncepcji parku kulturowego. Jednocześnie, poprzez działania popularyzatorskie, stały kontakt z lokalnymi mediami i mieszkańcami miasta, mają stać się jednym z elementów odbudowujących lokalną tożsamość i aktywizujących lokalną społeczność. Równie ważnym elementem jest podjęcie dyskusji nad przeszłością ziem położonych między środkową Wisłą i Pilicą, dotąd stanowiących swoistą „białą plamę” w pejzażu średniowiecznej Polski.

Działania prowadzące do osiągnięcia celu:

Realizowany w Radomiu program badawczy obejmuje trzy główne nurty aktywności. Jego podstawowym elementem są badania wykopaliskowe, których celem jest zweryfikowanie danych pozyskanych w trakcie wcześniejszych prac, rozpoznanie stanu zachowania poszczególnych stanowisk i uzyskanie danych do rekonstrukcji chronologii i charakteru przemian przestrzennych osadnictwa nad Mleczną poczynając od pierwszych czytelnych w źródłach archeologicznych śladów obecności człowieka, a kończąc na czasach nam współczesnych. Pracom „w terenie” towarzyszy kwerenda materiałów i dokumentacji z badań „millenijnych”. Równolegle prowadzone są badania paleogeograficzne, których celem jest odtworzenie przemian geomorfologii doliny rzeki, pozyskanie danych do rekonstrukcji jej pierwotnego wyglądu i szaty roślinnej oraz określenie charakteru i stopnia antropopresji na przestrzeni ostatniego 1000 lat. Ostatnim elementem są studia i kwerendy historyczne zmierzające do odtworzenia sposobu wykorzystania tego terenu w średniowieczu i czasach nowożytnych, kiedy stanowił on zaplecze gospodarcze dla miasta lokacyjnego.
Elementem projektu, który pojawił się już w trakcie wykopalisk, jest program badań paleoantropologicznych. Dotyczy on cmentarza miejskiego funkcjonującego na przełomie XVIII i XIX w. na Piotrówce.
Ostatnim, ale równie ważnym elementem programu badań jest strategia upowszechniania wyników. Obejmuje ona dwa nurty działań. Ten najważniejszy - to otwarcie projektu dla mieszkańców miasta. Służy temu permanentny kontakt z mediami - przede wszystkim lokalnymi, informującymi Radomian, co dzieje się w ich mieście „tu i teraz” - i stały kontakt z mieszkańcami, przede wszystkim poprzez otwarcie terenu wykopalisk dla wszystkich zainteresowanych i nałożenie na prowadzących badania funkcji przewodników prezentujących odkrycia i wyjaśniających znaczenie projektu. Równolegle prowadzone są działania zmierzające do wprowadzenia wyników badań do obiegu naukowego. Co roku organizowane są konferencje sprawozdawcze, co roku też wyniki prac publikowane są w serii „Radom. Korzenie miasta i regionu”.

Informacje o projekcie

Tytuł projektu:Chodlik – wczesnośredniowieczny kompleks osadniczy

Kierownik projektu: dr Łukasz Miechowicz

Jednostka prowadząca projekt: badania własne w ramach Misji Archeologicznej w Chodliku przy współpracy IAE PAN i SNAP Oddział w Warszawie
Środki finansowania projektu: sponsorzy prywatni, MKiDN, IAE PAN, SNAP Oddział w Warszawie

Realizacja: od 2009 r.

Kontakt:

e-mail: archeologia.chodlik@gmail.com
strona internetowa: www.chodlik.edu.pl
www.facebook.com/chodlik

Wykonawcy

Jednostki zaangażowane w projekt:

Instytut Archeologii i Etnologii PAN
Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich Oddział w Warszawie

Partnerzy:

Muzeum Nadwiślańskie w Kazimierzu Dolnym, Oddział Grodzisko Żmijowiska
Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Lublinie
Instytut Prahistorii UAM w Poznaniu
Gmina Karczmisk

Charakterystyka

W północno-zachodniej części Lubelszczyzny, w położonej nieopodal Kazimierza Dolnego dolinie rzeki Chodelki, w administracyjnych granicach powiatu Opole Lubelskie oraz gminy w Karczmiskach, znajduje się jeden z najciekawszych kompleksów wczesnośredniowiecznego słowiańskiego osadnictwa w Polsce. Tworzy go zespół osad oraz potężne grodzisko w Chodliku.

Chodlik to wieś o niezwykle długiej i interesującej historii sięgającej przeszło tysiąca lat. Na jej obszarze położone są relikty olbrzymiego trójwałowego grodu – wyróżniającego się konstrukcją i rozmiarami jednego z najstarszych i największych założeń obronnych w Polsce. Prowadzone od przeszło 60 lat badania archeologiczne ustaliły, że czasy jego świetności przypadały na VIII-X w., a więc tak zwany okres plemienny, bezpośrednio poprzedzający zarówno powstanie państwa polskiego jak i początki chrześcijaństwa. W trakcie prac wykopaliskowych zlokalizowano na obszarze grodziska resztki zabudowy w postaci kamiennych palenisk oraz pozostawione przez żyjących tu ludzi relikty kultury materialnej.

W bezpośrednim sąsiedztwie założenia znaleziono pozostałości rozciągających się na przestrzeni przeszło 30 hektarów osad. Na otaczających gród polach odkryto resztki wczesnośredniowiecznych domostw, liczne fragmenty charakterystycznie zdobionych glinianych naczyń określanych przez archeologów mianem „ceramiki chodlikowskiej” oraz szereg innych wytworów kultury materialnej.

Należy przypuszczać, iż w okresie swojej świetności Chodlik stanowił dość istotny punkt na mapie wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny. Tu krzyżowały się ważne szlaki handlowe: łączący wybrzeże Bałtyku z „Państwem Wiślan” i Morawami szlak wiślany oraz biegnący ze wschodu na zachód szlak łączący wareską Ruś z Wielkopolską a być może nawet państwem Franków. Gród w Chodliku stanowił prawdopodobnie centrum większego regionu osadniczego położonego w dolinie Chodelki, zdaniem niektórych badaczy utożsamianego z organizacją plemienną.

Począwszy od 2009 r. Misja Archeologiczna w Chodliku z ramienia Instytutu Archeologii i Etnologii PAN oraz Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich oddział w Warszawie realizuje szereg projektów badawczych mających na celu zbadanie i ochronę dziedzictwa kulturowego Kotliny Chodelskiej a w szczególności doliny rzeki Chodelki.

Misja archeologiczna w Chodliku:

Prowadzone w Chodliku przez wiele lat badania archeologiczne wczesnośredniowiecznego grodziska i otaczających go osad wniosły ogromną wiedzę na temat życia ich mieszkańców. Mimo to wiele kwestii wciąż nie zostało rozwiązanych.
Najbardziej tajemniczo rysowała się kwestia obrządku pogrzebowego mieszkańców wczesnośredniowiecznych założeń w Kotlinie Chodelskiej gdzie odkryto liczne ślady osadnictwa z okresu plemiennego (VIII-X w.) w postaci reliktów grodów i osad. Jednakże jeszcze do niedawna nie było znane ani jedno cmentarzysko, które można było wiązać z bogatym osadnictwem w dolinie Chodelki.

Stan ten zmieniają badania prowadzone w ostatnich latach na obszarze Kotliny Chodelskiej przez naszą misję archeologiczną. Najważniejszego odkrycia dokonaliśmy nieopodal Chodlika w 2007 r.– liczące przeszło 30 kurhanów doskonale zachowane wczesnośredniowieczne cmentarzysko, które od 2010 r. badamy wykopaliskowo.

W 2013 roku zainicjowaliśmy nowy projekt: „Nieinwazyjne badania archeologiczne Kotliny Chodelskiej przy zastosowaniu lotniczego skaningu laserowego (LIDAR)”, realizowany z ramienia Stowarzyszenia Naukowego Archeologów Polskich oddział w Warszawie, finansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z puli Priorytet 5 „Ochrona zabytków archeologicznych”. W ramach projektu wykonano lotniczy skaning laserowy LiDAR fragmentu Kotliny Chodelskiej w celu rozpoznania i weryfikacji stanowisk archeologicznych o własnej formie terenowej. Teren objęty badaniami to przeszło 160 km2.

Dzięki badaniom odkryliśmy w terenie kilkanaście nowych, nieznanych dotąd skupisk kurhanów oraz tzw. wał podłużny, nieznany dotąd element obronny wczesnośredniowiecznego założenia w Chodliku. Zadokumentowaliśmy również niezwykle interesujące pozostałości nigdy na tym obszarze niebadanego nowożytnego osadnictwa olenderskiego.

Do naszych zadań należą również badania oraz ochrona stanowisk archeologicznych szczególnie zagrożonych na zniszczenie. W ostatnich dwóch latach podjęliśmy szereg archeologicznych akcji ratowniczych, ocalając od całkowitego zniszczenia obiekty z okresu wczesnego średniowiecza oraz epoki brązu, w tym wspaniale zachowany grób popielnicowy kultury łużyckiej w Trzcińcu.

W 2014 r. razem z Gminą Karczmiska powołaliśmy projekt rewitalizacji i odpowiedniego oznakowania obszaru grodziska w Chodliku. W najbliższych planach mamy przeprowadzenie zaawansowanych badań nieinwazyjnych terenu grodziska i przyległych doń osad oraz badanego przez nas wykopaliskowo wczesnośredniowiecznego cmentarzyska. W najbliższych planach jest również powstanie "Wirtualnego Muzeum Chodlika".

Od trzech lat nasza Misja Archeologiczna w Chodliku bierze również udział w działaniach popularyzatorskich realizowanych poprzez współorganizowanie w Chodliku corocznej Majówki Archeologicznej, warsztatów archeologicznych oraz szeregu zajęć edukacyjnych dla dzieci i młodzieży. Organizujemy także cykle spotkań naukowych ze środowiskiem naukowym – tzw. "Chodlikowskie Spotkania Naukowe" oraz wykłady popularnonaukowe dla okolicznych mieszkańców. Naszym celem jest pokazanie mieszkańcom Kotliny Chodelskiej bogactwa ich historii i dziedzictwa kulturowego. Stale współpracujemy z Gminnym Ośrodkiem Kultury w Karczmiskach.

Szczegółowy opis wszystkich naszych przedsięwzięć można znaleźć na naszej stronie internetowej: www.chodlik.edu.pl.

Publikacje

Najważniejsza literatura omawiająca dziedzictwo kulturowe Chodlika i Kotliny Chodelskiej:

Banasiewicz-Szykuła E. (red.) 2000 Archeologiczne odkrycia na obszarze Kazimierskiego Parku Krajobrazowego, Lublin
Chotyński A. 1907 Zabytki przedhistoryczne nad rzeczką Chodlem, pow. puławski, gub. Lubelska, „Światowit”, t. 8, s. 64-65
Chotyński A. 1911 Zabytki przedhistoryczne z Dratowa, Trzcińca, Żmijowisk i innych wsi w pow. puławskim, „Światowit”, t. IX, s. 47-64
Czopek S. 1987 Ze studiów nad kulturą wejherowsko-krotoszyńską w Kotlinie Chodelskiej, „Archeologia Polski”, t. 32, z. 1, s. 93-139
Gardawski A. 1954a Wyniki wstępnych badań na grodzisku wczesnośredniowiecznym we wsi Chodlik, pow. Puławy, Wiadomości Archeologiczne, t. XX/1, s. 86, 87 – 89
Gardawski A. 1954b Wyniki prac wykopaliskowych przeprowadzonych w 1952 roku w miejscowości Trzciniec pow. Puławy, Wiadomości Archeologiczne, t. XX/4, s. 369-396, tabl. L
Gardawski A. 1970 Chodlik. Cz. 1. Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy, Wrocław-Warszawa-Kraków
Gardawski A., Wesołowski K. 1956 Zagadnienie metalurgii kultury trzcinieckiej w świetle "skarbów" brązowych z Dratowa, pow. Puławy i Rawy Mazowieckiej, Materiały Starożytne, t. I, s. 62-63, tabl. XLI
Gurba J. 1968 Z problematyki osadnictwa wczesnośredniowiecznego na Wyżynie Lubelskiej, Ann. UMCS, t. 20 (za 1965), s. 45-58
Hoczyk-Siwkowa S. 1977 Kłodnica, gm. Wilków, woj.. Lubelskie, Informator Archeologiczny, Badania rok 1976, Warszawa, s. 198-199
Hoczyk-Siwkowa S. 1996 Kotlina Chodelska w pradziejach i wczesnym średniowieczu, [w:] Procesy kształtujące strefę Przełomowej Doliny Wisły i krawędź Roztocza w schyłkowej fazie Trzeciorzędu i Czwartorzędzie, 50 lat Zakładu Geologii UMCS 1946-1996, Lublin, s. 61-64
Hoczyk-Siwkowa S. 1999 Małopolska północno-wschodnia w VI-X wieku, Lublin
Hoczyk-Siwkowa S. 2006 Kotlina Chodelska we wcześniejszym średniowieczu. Studium archeologiczno-osadnicze, Lublin
Hoczyk-Siwkowa S., Lis P. 2002 Sprawozdanie z badań archeologicznych na grodzisku w Chodliku (stan. 1), pow. Opole Lubelskie w roku 2000, Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. VI, s. 127-131
Kotowicz P. 2005 Stan i potrzeby badań nad wczesnośredniowiecznym ciałopalnym obrządkiem pogrzebowym na terenie województwa lubelskiego, Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. VII, s. 156-172
Lis P. 2006 Wczesnośredniowieczne grodzisko w Żmijowiskach (gm. Wilków, pow. Opole Lubelskie) w świetle badań archeologicznych, Archeologia Polski Środkowowschodniej, t. VIII, s. 85-98
Olechnowicz W. 1897 Poszukiwania archeologiczne w gub. lubelskiej, Materyały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne, T. II, s. 42-55
Orlińska G. 2005 Skarb z Dratowa, Z Otchłani Wieków: pismo poświęcone pradziejom Polski, t. 59, numer 1-4, s. 152-153
Piwocka B. 1933 Monety piastowskie wykopane w Karczmiskach, Wiadomości Numizmatyczno-Archeologiczne, t. XV, s. 46-62
Reden J. 2006 Wczesnośredniowieczne grodzisko w Chodliku – jego położenie i funkcje w Kotlinie Chodelskiej, [w:] Krajobraz kulturowy zachodniej części Wyżyny Lubelskiej, (red.) W. Kałamucka, Lublin, s. 106-110
Rybka Z. 1914 Stanowiska przedhistoryczne w dorzeczu Chodla i Źródeł w pow. Puławskim, gub. Lubelskiej, Światowit, T. XI, s. 80-83
Rozwałka A., Rejniewicz Ł., Niedźwiadek R. 2004 Gród w Podgórzu – wczesnośredniowieczne wrota Kotliny Chodelskiej, [w:] Przez pradzieje i wczesne średniowiecze, (red.) J. Libera, A. Zakościelna, Lublin, s. 381-395
Wąsowicz T. 1961 Uwagi w sprawie osadnictwa wczesnośredniowiecznego na Lubelszczyźnie, Archeologia Polski, t. 6, s. 203-253
Wiercieński H. 1910 Zabytki i pomniki przeszłości w pow. puławskim, "Ziemia Lubelska", nr 317, s. 2
Zoll-Adamikowa H. 1975 Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, Cz. I. Źródła, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk
Zoll-Adamikowa H. 1979 Wczesnośredniowieczne cmentarzyska ciałopalne Słowian na terenie Polski, Cz. II. Analiza. Wnioski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk

Informacje o projekcie

Tytuł projektu:: Człowiek środowisko, gospodarka: Ekonomiczne wykorzystanie mikroregionu Wilczyce w neolicie i epoce brązu.

Kierownik projektu: Dr Tomasz Boroń
Jednostka prowadząca projekt: IAE PAN
Źródło finansowania projektu: IAE PAN, Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach - Oddział w Sandomierzu, Karpacka Spółka Gazownicza - Oddział w Sandomierzu, Marszałek Wojewódzka Świętokrzyskiego.
Kontakt:
- e-mail: boron@iaepan.edu.pl
- telefon: 502 102 754

Wykonawcy

Jednostki zaangażowane w projekt:

• IAE PAN w Warszawie,
• Wojewódzki Urząd Ochrony Zabytków w Kielcach - Oddział w Sandomierzu,
• Karpacka Spółka Gazownicza - Oddział w Sandomierzu,
• Marszałek Wojewódzka Świętokrzyskiego,
• Władze Lokalne gminy Wilczyce

Osoby zaangażowane w projekt:

• dr Tomasz Boroń
• mgr Halina Królik
• studenci UW
• Zakres obowiązków: studenci - eksploracja, inwentaryzacja znalezisk, rysowanie planów

Charakterystyka

Cel główny projektu:

Wilczyce 10, województwo świętokrzyskie są znane jako jedno z najważniejszych stanowisk schyłkowej epoki lodowej w Europie. Kolekcja wydobytych na stanowisku artefaktów kultury magdaleńskiej jest zarazem unikatowa i ogromna. Rezultaty badań osadnictwa późnopaleolitycznego zostały opublikowane w czasopismach o zasięgu ogólnopolskim i międzynarodowym. Sukces naukowy badań w Wilczycach spowodował że władze lokalne postanowiły zbudować w tym miejscu skansen oraz muzeum.
Dalsze prace wykopaliskowe wynikające z planowanych inwestycji zabudowy gospodarczej tego obszaru ujawniły zdumiewające i unikatowe ślady osadnictwa neolitycznego. Wykopaliska dostarczyły kilka tysięcy zabytków krzemiennych, ceramicznych, kości konsumpcyjnych zwierząt oraz mnóstwo mikro i makroszczątków roślinnych.

Cele szczegółowe projektu:

Projekt zakłada opracowanie dotychczas pozyskanych źródeł z tego okresu oraz wymaga pozyskania dalszych materiałów archeologicznych. Sprzyjające zachowaniu się zabytków organicznych warunki geomorfologiczne umożliwią dokładną rekonstrukcję środowiska oraz wgląd w gospodarkę zamieszkujących tu ludzi. Niezbędny jest jednak szeroki zakres analiz specjalistycznych. Wejdą w skład przygotowanego maszynopisu wyników badań - podstawy pod przyszłą monografię.

Działania prowadzące do osiągnięcia celów:

Niewątpliwie wyjątkowa wartość poznawcza i naukowa pozostałości osadniczych na stanowisku Wilczyce 10 jest istotnym czynnikiem uzupełniającym naszą wiedzę na temat populacji neolitycznych w Polsce południowej. Kompleksowe badania na stanowisku w Wilczycach mają także niezwykle istotną wartość w skali mikroregionalnej.

Harmonogram projektu:

Projekt przewiduje kilkuletnie badania wykopaliskowe

Osiągnięte rezultaty:

Odkrycie wyjątkowego obiektu sepulkralnego kultury ceramiki sznurowej zawierającego 13 całych naczyń, 6 toporów, 6 siekier, 29 grocików; naszyjnik z kłów psa i wiele wytworów kościanych i rogowych.

Planowane rezultaty:

Wydanie monografii osadnictwa neolitycznego w mikroregionie Wilczyce

Informacje o projekcie

Tytuł projektu: Weklice - cmentarzysko ludności kultury wielbarskiej.Projekt realizowany w ramach programu w latach 2003-2007

Materiały z tych badań znajdują się we wspólnym opracowaniu prof. Jerzego Okulicza-Kozaryna i prowadzącej obecnie wykopaliska mgr Magdaleny Natuniewicz - Sekuły z Instytutu Archeologii i Etnologii PAN. Ostatnie lata badań IAiE doprowadziły do bardzo ciekawych i nowych odkryć dotyczących zwyczajów ludności kultury wielbarskiej. Ponadto w roku 2004 odkryto w bezpośrednim sąsiedztwie cmentarzyska osadę, którą zamieszkiwa

Wykonawcy

Jednostki Współpracujące:

IAUW
Państwowe Muzeum Archeologiczne
Instytut Archeologii i Etnologii, Uniwersytet w Kopenhadze
Akademia Medyczna w Szczecinie
WOSOZ w Elblągu
Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu

Osoby zaangażowane w projekt:

prof. dr hab. Jerzy Okulicz-Kozaryn (IAUW) - mistrz i patron merytoryczny badań
mgr Magdalena Natuniewicz - Sekuła - kierownik badań, archeolog (IAiE PAN
dr Bartosz Kontny - archeolog (IAUW)
mgr Urszula Bugaj - archeolog (IAiE PAN)
mgr Marta Dec - archeolog i terenowy konserwator (Państwowe Muzeum Archeologiczne)
M.A. Christina Rein - Seehusen - archeolog (Instytut Archeologii i Etnologii, Uniwersytet w Kopenhadze) - współpraca polsko - duńska
dr Iwona Teul - antropolog (Pomorska Akademia Medyczna w Szczecinie)
mgr Rafał Panfil - historyk i praktyczny archeolog (WOSOZ w Elblągu)
Andrzej Szwemiński - rysownik i znawca terenu (Muzeum Archeologiczno-Historyczne w Elblągu)

studenci Instytutu Archeologii UW