Prof. dr hab. Andrzej Buko

Ośrodek Archeologii Historycznej

abuko(et)uw.edu.pl

Profesor w Instytucie Archeologii i Etnologii PAN oraz em. profesor Uniwersytetu Warszawskiego. Zdobywał doświadczenia wykopaliskowe na terenach Polski, Francji, Italii, Norwegii, Jordanii i Hiszpanii. Zainteresowania naukowe skupia wokół ceramologii archeologicznej, początków państwa polskiego i cywilizacji europejskiej. Od 2003 roku realizuje projekty badawcze dotyczące pograniczy etnicznych i kulturowych w kontekście formowania się państw środkowoeuropejskich.

https://pan-pl.academia.edu/BukoAndrzej

https://scholar.google.pl/citations?user=WDRxLJ4AAAAJ&hl=pl

https://pl.wikipedia.org/wiki/Andrzej_Buko
 
Wybrane ukończone projekty:

„Północna część książęcego zespołu rezydencjonalnego na Górze Katedralnej w Chełmie”. Najważniejsze wyniki realizacji projektu NCN, wniosek nr 2014/13/B/HS3/04930. Kierownik: prof. Andrzej Buko.

Badania na Górze Katedralnej w Chełmie mają ponad 100-letnią historię badań. Ale dopiero w ostatnich latach, dzięki zrealizowanemu projektowi NCN, dostarczyły one odkryć wyjątkowych. Tutaj, w północnej części wyniesienia znanego pod nazwą Wysokiej Górki zidentyfikowano pozostałości książęcej (od 1253 r. królewskiej) rezydencji, wybudowanej przez Daniela Romanowicza – władcę księstwa halicko-wołyńskiego, której wielkość i forma daleko odbiegają od opinii, jakie formułowano na ten temat. Odpowiednie prace budowlane zainicjowano u progu lat 40. XIII w. Na odpowiednio uformowanym, kamienno-ziemnym, obudowanym drewnem (?) nasypie, wznoszono wówczas monumentalne budowle najpierw w południowej, a wkrótce potem, również części wzgórza. Na wyniesionej w terenie kamiennej platformie powstało co najmniej pięć obiektów kamiennych i kamienno-ceglanych, którym towarzyszyła zabudowa drewniana. Całość umieszczono w obwodzie prostokątnego kamiennego muru, szerokości 2 m, o wymiarach 22,5 × 33 m. Początkową inicjatywę wzniesienia w tym miejscu wielkiej budowli pałacowej prawdopodobnie zarzucono z powodu katastrofy budowlanej. W wyniku tego zdarzenia zawaliła się ściana wschodnia założenia muru obwodowego. Hipotezę tę potwierdza dwumetrowa warstwa destruktów budowlanych, odsłonięta wewnątrz wspomnianego muru.

Historia Wysokiej Górki – to w świetle przeprowadzonych badań – obraz ciągłych zmian koncepcji jej zagospodarowania przestrzennego. Zespół rezydencjonalny w ciągu niespełna czterdziestu lat funkcjonowania znajdował się permanentnie w fazie budowy lub podlegał daleko idącym przekształceniom. O ile w fazie inicjalnej zabudową objęto część południową wyniesienia, o tyle po katastrofie budowlanej punkt ciężkości zabudowy przeniesiono na północną część wyniesienia, zatem na teren, który był wcześniej zapleczem gospodarczym. Tutaj odsłonięto pozostałości budowli kamienno-ceglanej, wokół której powstawały drewniane zabudowania mieszkalne i gospodarcze.

W fazie największego rozkwitu, tj. przed rokiem 1256, cała powierzchnia kulminacji Wysokiej Górki objęta została zabudową. Jej centralnym elementem była kamienna wieża, po której stronach południowej i północnej znajdowały się budynki świeckie i sakralne oraz odkryta w centralnej części kulminacji głęboka studnia. Całość otaczały umocnienia kamienne (część południowa kulminacji) i drewniano-ziemne (część północna). W trakcie badań pozyskano wiele materiałów charakteryzujących wysoki status społeczny mieszkańców królewskiej rezydencji. Są to przedmioty wysokiej klasy, często importowane ze świata bizantyńskiego. Wiele znalezisk wskazuje na rycerski status części mieszkańców.

Niezwykłość opisywanych odkryć polega na tym, że w owym czasie niewiele jest przykładów w Europie rezydencji w których zabudowa mieści się w regularnym czworoboku murów. Również materiały budowlane i detale architektoniczne z Wysokiej Górki pozyskane w trakcie badań są wyjątkowe pod względem surowcowym i jakości wykonania. Dostarczają one licznych świadectw innowacyjności oraz cechują się wysoką formą artystyczną wykonywanych z nich elementów architektonicznych. Na obecnym etapie badań najbliższymi punktami odniesienia do budowli chełmskich wydaja się rezydencja królewska w Obudzie (Węgry) oraz wielkie cytadele budowane w XI w. na Bliskim Wschodzie przez krzyżowców. Odkrycia chełmskie są więc unikatowe w skali europejskiej i tym samym wnoszą cenny wkład do dalszych badań nad średniowieczną architekturą rezydencjonalną. Ze względu na historyczną rangę i znaczenie opisywanych odkryć, przygotowywany jest przez samorząd miasta Chełma i miejscowy kościół projekt rewaloryzacji Góry Katedralnej. Planuje się udostępnienia jej europejskiego dziedzictwa kulturowego szerokim kręgom zainteresowanych.